Ήταν η πολλοστή φορά που προσπαθούσα να πείσω κάποιον ότι το ρυζάλευρο δεν αποτελεί ιδανική επιλογή για την εισαγωγή στερεών τροφών σε ένα βρέφος. Η απάντηση ήταν γνωστή και δυστυχώς για εμένα χωρίς να μπορώ να την αντικρούσω, μιας και δεν υπήρχε κανένα επιχείρημα να αντιτάξω, στην αυθαιρεσία του <<Έτσι μας είπε η παιδίατρος.. >>.
Και επειδή αυτήν την φορά μιλούσα με δικό μου άνθρωπο και επιστήμονα υγείας αποφάσισα να μαζέψω όσες περισσότερες πληροφορίες μπορούσα. Σε αυτό το άρθρο θα ασχοληθώ με το αρσενικό που περιέχεται στο ρύζι και πως αυτό μπορεί να επηρεάσει την υγεία μας.
Ρύζι και αρσενικό
Η Ευρωπαϊκή Εταιρεία Παιδιατρικής Γαστρεντερολογίας , Ηπατολογίας και Διατροφής έχει εκδώσει πρόσφατα άρθρο για το αρσενικό στο ρύζι. Το αρσενικό είναι δυνατόν να βρίσκεται στη φύση σε δύο μορφές: την οργανική και την ανόργανη. Το ανόργανο αρσενικό είναι πολύ πιο βλαβερό συγκριτικά με το οργανικό (1) . Οργανικές ενώσεις αρσενικού βρίσκονται στα θαλασσινά και όταν μεταβολιστούν καταφέρνουν και αποβάλλονται από το σώμα μας (2). Από την άλλη το ανόργανο αρσενικό βρίσκεται κυρίως στο νερό (σε συγκεκριμένες περιοχές) , στο ρύζι και στα προϊόντα ρυζιού (1,3-5). Το ανόργανο αρσενικό θεωρείται καρκινογόνο επειδή η μακροχρόνια έκθεση σε αυτό σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο για διάφορες μορφές καρκίνου όπως του δέρματος, των νεφρών, του ήπατος και της ουροδόχου κύστης (6). Επιπλέον η έκθεση σε αρσενικό σχετίζεται με αλλοιώσεις που αφορούν το γαστρεντερικό, το καρδιαγγειακό, το ανοσολογικό και το νευρικό σύστημα καθώς επίσης και την αναπαραγωγική και αναπτυξιακή λειτουργία (5).
Συγκέντρωση αρσενικού
Η συγκέντρωση του ανόργανου αρσενικού στο ρύζι μπορεί να φτάσει το 90% από το συνολικό περιεχόμενο αρσενικού . Η υψηλή περιεκτικότητα αρσενικού που περιέχεται στο ρύζι σε σχέση με άλλα σιτηρά οφείλεται στις αναερόβιες συνθήκες καλλιέργειας του με άφθονο νερό και την μοναδική φυσιολογία του φυτού που του επιτρέπει να απομονώσει το αρσενικό από το περιβάλλον, συσσωρεύοντας το σε μεγαλύτερες ποσότητες ακόμα και από το έδαφος (7).
Φυσικά η συγκέντρωση ποικίλλει ανάλογα με το έδαφος οπού καλλιεργήθηκε το ρύζι, το είδος ρυζιού αλλά και την επεξεργασία που επιδέχεται το ρύζι (8). Το καστανό ρύζι για παράδειγμα έχει μεγαλύτερη ποσότητα αρσενικού συγκριτικά με το λευκό ρύζι (8,9,10). Το πίτουρο ρυζιού περιέχει 10-20 φορές περισσότερο ανόργανο αρσενικό από ότι ολόκληρος ο σπόρος (3,11). Το πίτουρο ρυζιού συχνά προστίθεται σε προϊόντα όπως οι ρυζογκοφρέτες /κράκερς ρυζιού ή τα δημητριακά ρυζιού για να αυξηθεί η περιεκτικότητα σε ίνες ή να χρησιμοποιηθεί ως συμπλήρωμα διατροφής (12). Αυτός είναι και ο λόγος οπού τα διάφορα ποτά από ρύζι π.χ γάλα ρυζιού περιέχουν μεγαλύτερες ποσότητες ανόργανου αρσενικού από το λευκό ρύζι μιας και στο λευκό ρύζι που έχει υποστεί επεξεργασία έχει αφαιρεθεί το εξωτερικό του περίβλημα (πίτουρο) (13).
Τέλος ο τρόπος και η διάρκεια προετοιμασίας του φαγητού μπορούν να μεταβάλλουν την ποσότητα αρσενικού στο ρύζι. Μαγειρεύοντας το ρύζι σε ποσότητα καθαρού νερού ή ξεπλένοντας το, η ποσότητα σε αρσενικό μεταβάλλεται (14,15). Καλό θα ήταν να το αφήνουμε να μουλιάζει για αρκετή ώρα σε νερό και να το ξεπλένουμε αρκετές φορές με φρέσκο καθαρό νερό. Επίσης θα πρέπει να βράζουμε το ρύζι σε μεγάλη ποσότητα νερού και να μην το αφήνουμε να ρουφάει όλο το νερό αλλά να το στραγγίζουμε προκειμένου να το βγάλουμε από την κατσαρόλα όπως κάνουμε με τα μακαρόνια.
Ανόργανο αρσενικό σε βρέφη και παιδιά
Δεν έχουν θεσπιστεί ,ούτε στην ευρωπαϊκή ένωση, ούτε στις ΗΠΑ ή στον ΠΟΥ, όρια για το ανόργανο αρσενικό που περιέχεται σε οποιοδήποτε τρόφιμο συμπεριλαμβανομένου και του ρυζιού (16). Η μόνη χώρα που ρυθμίζει το επίπεδο ανόργανου αρσενικού στο ρύζι είναι η Κίνα όπου επιτρέπεται το μέγιστο επίπεδο να φτάνει τα 0,15 mg / kg (17). Ωστόσο υπάρχει κανονισμός που αφορά το νερό και έχει οριστεί ως μέγιστο ανεκτό επίπεδο αρσενικού στην κατανάλωση νερού, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) 10mg / L (18). Ωστόσο επειδή το ανόργανο αρσενικό θεωρείται εξαιρετικά καρκινογόνο, οποιαδήποτε έκθεση σε αυτό αποτελεί κίνδυνο και δεν μπορεί να καθοριστεί ένα ανεκτό επίπεδο πρόσληψης (19).
Γενικά υπάρχει έλλειψη στους κανονισμούς που αφορούν τα όρια για τα βαρέα μέταλλα που υπάρχουν στα φαγητά για τα βρέφη και τα μικρά παιδία. Στην ΕΕ έχουν καθοριστεί ανώτατα όρια μόνο για τον μόλυβδο σε βρεφικές τροφές και για τον κασσίτερο που υπάρχει σε κονσέρβες, παιδικές τροφές και επεξεργασμένα τρόφιμα με βάση τα δημητριακά που απευθύνονται σε παιδία (20). Μέχρι στιγμής δεν υπάρχει κάποιο ανώτατο όρια που να αφορά την πρόσληψη ανόργανου αρσενικού για τα βρέφη και τα παιδιά παρόλο που είναι πιο επιρρεπή στις τοξικές του συνέπειες όπως αναφερθήκαμε και παραπάνω.
Στην Ευρώπη η κατανάλωση ρυζιού φτάνει στα 9 γρ ημερησίως το οποίο σημαίνει ότι εκτίθενται σε 0,015 mg/κιλό Σ.Β σε ανόργανο αρσενικό (1) ενώ στην Ασία η κατανάλωση ρυζιού φτάνει στα 300 γρ την ημέρα δηλαδή 0,5 mg/κιλό Σ.Β ανόργανου αρσενικού (2). Τα βρέφη και τα μικρά παιδιά έχουν 2 έως 3 φορές υψηλότερη έκθεση σε ανόργανο αρσενικό από τους ενήλικες (1,17,13). Έχει αναφερθεί ότι τα βρέφη που τρέφονται με μητρικό γάλα καταναλώνουν τα χαμηλότερα επίπεδα αρσενικού (21).
Το ρύζι χρησιμοποιείται ως πηγή υδατανθράκων αμέσως μετά τον απογαλακτισμό, λόγω της διαθεσιμότητας του, της ήπιας γεύσης, της θρεπτικής αξία και το σχετικά χαμηλό αλλεργιογόνο δυναμικό του (13,22). Επιπλέον το ρύζι και τα παράγωγα προϊόντα όπως άμυλο, αλεύρι και σιρόπι χρησιμοποιούνται για την ενίσχυση βρεφικών τροφών, συμπεριλαμβανομένων ποτών και σνακ (23). Αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε υψηλή έκθεση των μικρών παιδιών σε ανόργανο αρσενικό (1,18). Για συγκεκριμένες ομάδες παιδιών με ορισμένες αλλεργίες ή κοιλιοκάκη, η εξάρτηση στα προϊόντα ρυζιού είναι ακόμα υψηλότερη (11,13) συνεπώς και η πρόσληψη ανόργανου αρσενικού είναι μεγαλύτερη για βρέφη που δεν καταναλώνουν γλουτένη (24).
Τα προϊόντα με την υψηλότερη περιεκτικότητα σε αρσενικό είναι αυτά που παρασκευάζονται με καφέ ρύζι, τα οποία συνήθως χρησιμοποιούνται από καταναλωτές που ψάχνουν φυσικά/οικολογικά προϊόντα. Βρεφικές τροφές που περιέχουν οργανικό σιρόπι από καφέ ρύζι, έχουν 20 φορές υψηλότερα επίπεδα ανόργανου αρσενικού από τις κανονικές (23). Παρόλο που η έκθεση των παιδιών είναι μεγαλύτερη από αυτή των ενηλίκων, η σημασία αυτής της παρατήρησης είναι ασήμαντη επειδή οι τοξικές επιδράσεις προκαλούνται από την έκθεση για μεγάλο χρονικό διάστημα (1).
Πολλές Ευρωπαϊκές χώρες αντιτίθεται ποτών και προϊόντων που έχουν ως βάση το ρύζι. Στην Βρετανία δεν συνίσταται η υποκατάσταση του μητρικού γάλακτος από βρεφική φόρμουλα ή αγελαδινό γάλα που περιέχει ίχνη ρυζιού σε παιδία και βρέφη έως 4,5 ετών, ενώ ο εθνικός οργανισμός τροφίμων της Σουηδίας δεν συστήνει σκευάσματα που έχουν ως βάση το ρύζι για παιδία μικρότερα των 6 ετών και στην Δανία συνίσταται τα παιδιά να μην καταναλώνουν ποτά ρυζιού και μπισκότα (25-27).
Συμπεράσματα και συστάσεις
Η Ευρωπαϊκή Εταιρεία Παιδιατρικής Γαστρεντερολογίας , Ηπατολογίας και Διατροφής καταλήγει στα εξής:
Η πρόσληψη ανόργανου αρσενικού κατά τη διάρκεια της παιδικής ηλικίας είναι πιθανό να επηρεάσει μακροπρόθεσμα την υγεία.
Ρύζι, ειδικά πίτουρο ρυζιού, περιέχει υψηλά επίπεδα ανόργανου αρσενικού.
Παρόλο που υπάρχουν στοιχεία για το ανόργανο αρσενικό σε τροφές για βρέφη, ποτά ρυζιού, δεν υπάρχουν πολλά δημοσιευμένα στοιχεία σχετικά με τα βρεφικά σκευάσματα που περιέχουν πρωτεΐνη ρυζιού (28).
Και βάσει όλων των παραπάνω συστήνει ότι:
Η πρόσληψη ανόργανου αρσενικού στην βρεφική και την παιδική ηλικία θα πρέπει να είναι όσο το δυνατόν χαμηλότερη.
Η περιεκτικότητα σε ανόργανο αρσενικό των διαιτητικών προϊόντων που χρησιμοποιούνται από βρέφη και παιδία θα πρέπει να ρυθμίζεται.
Αν και τα σκευάσματα για βρέφη που βασίζονται σε πρωτεΐνες ρυζιού είναι διαθέσιμα κατά την επιλογή για τα βρέφη με αλλεργία στις πρωτεΐνες του αγελαδινού γάλακτος, το ανόργανο αρσενικό πρέπει να δηλωθεί και οι δυνητικοί κίνδυνοι κατά τη χρήση αυτών των προϊόντων.
Τα ποτά ρυζιού δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται σε βρέφη και μικρά παιδιά.
Η έκθεση σε ανόργανο αρσενικό μπορεί να μειωθεί με μια συμπεριλαμβανομένη ποικιλία κόκκων όπως βρώμη, κριθάρι, σιτάρι, καλαμπόκι, και ρύζι.
Σε περιοχές του κόσμου όπου η κατανάλωση ρυζιού είναι υψηλή σε όλες τις ηλικίες, οι αρχές θα πρέπει να κληθούν να δηλώσουν ποιες ποικιλίες ρυζιού έχουν τη χαμηλότερη περιεκτικότητα σε αρσενικό και ως εκ τούτου είναι οι λιγότερο επιβλαβές για χρήση κατά τη βρεφική και την παιδική ηλικία (28).
Σύμφωνα λοιπόν με το παραπάνω άρθρο το ρυζάλευρο δεν αποτελεί σίγουρα ιδανική επιλογή. Επίσης οι ‘νέες’ βιολογικές κρέμες ρυζιού ή βιολογικές κρέμες από καστανό ρύζι τελικά παρόλο που μπορεί να μην περιέχουν ζάχαρη δεν αποτελούν υγιεινή επιλογή για την έναρξη στερεών τροφών του βρέφους.
Ενημερωθείτε για την επιλογή τροφών που θα δώσετε στο παιδί σας και αποφασίστε να δώσετε τροφές που είναι πολύτιμες, απαραίτητες και θρεπτικές για τη μετάβαση αυτή. Απευθυνθείτε στο διαιτολόγο σας αν έχετε οποιαδήποτε αμφιβολία σχετικά με τη διατροφή του μωρού σας.
