Η γενική αίματος είναι ο πιο βασικός εργαστηριακός έλεγχος που βοηθάει στη διάγνωση πολλών νοσημάτων όχι μόνο των αιματολογικών αλλά και για την επιβεβαίωση της καλής κατάστασης του οργανισμού. Είναι η πρώτη εργαστηριακή εξέταση που συνταγογραφεί ο γιατρός σε περίπτωση ασθένειας αλλά και η βασική προληπτική εξέταση.
Πρέπει να ερμηνεύεται ανάλογα με το λόγο που συνταγογραφήθηκε. Απαραίτητο συμπλήρωμα της γενικής αίματος είναι η μορφολογική εκτίμηση των κυττάρων του αίματος, στο επίχρισμα του περιφερικού αίματος που κοινώς είναι γνωστό σαν «πλακάκι». Με το επίχρισμα αξιολογείται η μορφολογία (τύπος, μέγεθος, κοκκίωση, κλπ) των κυττάρων του αίματος Τα χαρακτηριστικά αυτά δεν είναι πολλές φορές εμφανή στις τιμές που δίνονται στη γενική αίματος. Υπάρχουν επίσης περιπτώσεις φυσιολογικής γενικής αίματος με ανωμαλίες των κυττάρων στο επίχρισμα. Η μελέτη του επιχρίσματος του περιφερικού αίματος είναι απαραίτητη να γίνεται τουλάχιστον στην πρώτη γενική αίματος σε κάθε παιδί ακόμη κι αν η γενική αίματος είναι φυσιολογική. Τονίζεται ότι σε παιδιά που η γενική αίματος είναι παθολογική είναι αναγκαία η μελέτη του επιχρίσματος για να ληφθούν επιπλέον πληροφορίες της μορφολογίας των κυττάρων. Στα νεογνά και στα βρέφη η μορφολογία των κυττάρων πρέπει να γίνεται από γιατρό που έχει εμπειρία στην μελέτη του επιχρίσματος για τις συγκεκριμένες ηλικίες.
Πότε πρέπει να γίνεται γενική αίματος στα παιδιά.
Σε κάθε παθολογική κατάσταση που χρειάζεται εργαστηριακή διερεύνηση η πρώτη εξέταση που συνταγογραφείται είναι η γενική αίματος π.χ. πυρετός που επιμένει, σπληνομεγαλία, λεμφαδενοπάθεια χωρίς εμφανή αιτία, μώλωπες (μελανιές), αιμορραγίες, απώλεια βάρους, ωχρότητα κλπ. Γενική αίματος γίνεται επίσης για την παρακολούθηση της θεραπείας κάποιου νοσήματος πχ. μηνιγγίτιδας, διόρθωση αναιμίας μετά από αγωγή με σίδηρο κλπ
Ως προληπτική εξέταση για τον έλεγχο αναιμίας πρέπει να γίνεται σε όλα βρέφη ηλικίας μεταξύ 9-12 μηνών και στην ηλικία στην ηλικία 15-18 μηνών σε παιδιά υψηλού κίνδυνου για σιδηροπενική αναιμία (πρόωρα, παιδιά που πίνουν πάνω από 700 ml/ημέρα γάλα αγελάδος ή καταναλώνουν τροφές φτωχές σε σίδηρο). Τα παιδιά που έχουν αιμορραγία από το έντερο όπως ελκώδη κολίτιδα, σύνδρομα δυσαπορρόφησης, όπως κοιλιοκάκη ή παχυσαρκία χρήζουν έλεγχο στην ηλικία των 15-18 μηνών και 2-5 χρονών. Στα κορίτσια στην εφηβεία μετά την πρώτη έμμηνο ρύση συνιστάται ετήσιος έλεγχος. Γενικά εργαστηριακός έλεγχος με γενική αίματος συνιστάται όταν υπάρχει υποψία σιδηροπενικής αναιμίας ή άλλου αιματολογικού ή μη νοσήματος από στοιχεία που προκύπτουν από το ιστορικό και τη φυσική εξέταση του παιδιού. Θέλω να επισημάνω τη μεγάλη σημασία της προληπτικής επίσκεψης του παιδιού στο γιατρό. Πρέπει να επισκέπτεται το παιδί τον γιατρό του όχι μόνο σε περίπτωση ασθένειας αλλά και σε τακτά χρονικά διαστήματα για να γίνεται προληπτικός έλεγχος. Οι ηλικίες αυτές είναι: 4-5ημερών, 1 μηνός, 2 μηνών, 3 μηνών, 4 μηνών, 5 μηνών, 6 μηνών, 9 μηνών, 12 μηνών, 15 μηνών, 18 μηνών, 24 μηνών, 30 μηνών, 3 χρονών και κάθε χρόνο μέχρι την ηλικία των 21 ετών.
Παρακάτω αναφέρονται οι πιο συχνές αιματολογικές ανωμαλίες στη γενική αίματος.
Αναιμία. Αναιμία έχει ένα παιδί όταν η αιμοσφαιρίνη που συμβολίζεται ως Hgb ή ο αιματοκρίτης που συμβολίζεται ως Hct στη γενική αίματος είναι σε χαμηλότερα επίπεδα από τα φυσιολογικά όρια για την ηλικία του παιδιού. Γενικά ένα παιδί 2- 3 ετών έχει αναιμία όταν η αιμοσφαιρίνη είναι μικρότερη από 11.0 gr/dl. Τα παιδιά ηλικίας 4-6 ετών έχουν αναιμία όταν η αιμοσφαιρίνη είναι χαμηλότερη από 11.5gr/dl. Τα παιδιά ηλικίας 7-10 ετών έχουν αναιμία όταν η αιμοσφαιρίνη είναι χαμηλότερη από 12.0gr/dl. Ενώ τα παιδιά ηλικίας 11-14 ετών έχουν αναιμία όταν η αιμοσφαιρίνη είναι χαμηλότερη από 12.5 gr/dl. Ένας σημαντικός δείκτης για τη διερεύνηση της αναιμίας είναι τα δικτυοερυθροκκύτταρα, που συμβολίζονται ως ΔΕΚ ή Retic. Εκφράζουν την παραγωγή των νέων ερυθρών αιμοσφαιρίων, δηλαδή δηλώνουν τον πολλαπλασιασμό των ερυθρών αιμοσφαιρίων για την παραγωγή και την αύξηση της αιμοσφαιρίνης σε περίπτωση αναιμίας.
Σημαντικό: Η πτώση της αιμοσφαιρίνης σε σχέση με προηγούμενο εργαστηριακό έλεγχο του παιδιού χρήζει επίσης διερεύνησης
Παθολογικοί δείκτες ερυθρών αιμοσφαιρίων. Οι δείκτες των ερυθρών αιμοσφαιρίων συμβολίζονται με MCV, MCH, MCHC, RDW. Δηλώνουν το μέγεθος, την πυκνότητα και την ποικιλία των ερυθροκυττάρων σε σχέση με το μέγεθος. Παθολογικοί δείκτες χρήζουν αιματολογική διερεύνηση ακόμη και όταν δεν συνοδεύονται από αναιμία.
Ερυθροκυττάρωση. Παθολογική αύξηση των ερυθρών αιμοσφαιρίων σε τιμές μεγαλύτερες, των 6.000 Χ103/ml με συνοδό αύξηση της αιμοσφαιρίνης. Τα ερυθρά αιμοσφαίρια συμβολίζονται ως RBC. Η ερυθροκυττάρωση χρήζει αιματολογικής διερεύνησης.
Λευκοκυττάρωση. Λευκοκυττάρωση είναι η αύξηση των λευκών αιμοσφαιρίων. Αν υπάρχει αύξηση των Λευκών αιμοσφαιρίων σε τιμές υψηλότερες των φυσιολογικών για την ηλικία του παιδιού, χωρίς ευρήματα λοίμωξης χρήζει διερεύνησης. Σε παιδιά μικρότερα των 2 ετών τα Λευκά αιμοσφαίρια μπορεί να φτάνουν τις 15 Χ103/ml χωρίς να υπάρχει υποκείμενο νόσημα. Τα Λευκά αιμοσφαίρια συμβολίζονται ως WBC.
Ουδετεροπενία. Τα ουδετερόφιλα ή πολυμορφοπύρηνα είναι μια κατηγορία των λευκών αιμοσφαιρίων που χρησιμοποιούνται από των οργανισμό για την άμυνα κατά των λοιμώξεων κυρίως των βακτηριακών. Συμβολίζονται ως Poly και εκφράζονται ως ποσοστιαία επι τοις εκατό αναλογία των συνολικών λευκών αιμοσφαιρίων (%) και σαν απόλυτος αριθμός κυκλοφορούντων ουδετεροφίλων. Ο φυσιολογικός απόλυτος αριθμός των ουδετεροφίλων πρέπει να υπερβαίνει τα 1500/ml για τα παιδιά άνω του έτους. Η κατάσταση κατά την οποία ο αριθμός των ουδετεροφίλων είναι μικρότερος από 1500/ml/ονομάζεται ουδετεροπενία. Άν η ουδετεροπενία επιμένει σε επαναλαμβανόμενους εργαστηριακούς ελέγχους ή αν συνοδεύεται με άλλες αιματολογικές διαταραχές όπως αναιμία, θρομβοπενία, λεμφαδενοπάθεια ή σπληνομεγαλία χρήζει άμεσης αιματολογικής διερεύνησης.
Λεμφοκυττάρωση. Τα λεμφοκύτταρα είναι μια κατηγορία των λευκών αιμοσφαιρίων που χρησιμοποιούνται από των οργανισμό για την άμυνα κατά των λοιμώξεων. Συμβολίζονται ως Lymph και εκφράζονται ως ποσοστιαία επι τοις εκατό αναλογία των συνολικών λευκών αιμοσφαιρίων (%) και σαν απόλυτος αριθμός κυκλοφορούντων λεμφοκυττάρων. Τα παιδιά έχουν λεμφοκυττάρωση σε σχέση με τους ενήλικες. Ο απόλυτος αριθμός λεμφοκυττάρων στα μικρά παιδιά μπορεί να φτάσουν τις 8.000/ml σε φυσιολογική κατάσταση. Για παιδιά άνω των 12 ετών λεμφοκυττάρωση ονομάζουμε την κατάσταση εκείνη που τα λεμφοκύτταρα είναι περισσότερα από 4.000/ml
Ηωσινοφιλία. Τα ηωσινόφιλα είναι μια κατηγορία των λευκών αιμοσφαιρίων που αντιδρούν σε αλλεργικές καταστάσεις ή έκθεση του οργανισμού σε παράσιτα. Υπάρχουν όμως και αιματολογικές καταστάσεις που προκαλούν αύξηση των ηωσινοφίλων. Συμβολίζονται ως Eos και εκφράζονται ως ποσοστιαία επι τοις εκατό αναλογία των συνολικών λευκών αιμοσφαιρίων (%) και σαν απόλυτος αριθμός κυκλοφορούντων ηωσινοφίλων. Φυσιολογικές είναι οι τιμές των ηωσιφίλων που δεν υπερβαίνουν τα 400 κύτταρα /ml. Όταν δεν είναι προφανής η αιτία της ηωσινοφιλίας ή ο αριθμός των ηωσινοφίλων υπερβαίνει τα 1500 κύτταρα/ml χρήζει διερεύνησης.
Θρομβοπενία. Τα αιμοπετάλια (θρομβοκύτταρα) είναι κύτταρα του αίματος που συμβάλουν στην πήξη του αίματος. Συμβολίζονται ως Plt. Οι φυσιολογικές τιμές τους είναι 150-450Χ 103 κύτταρα/ml. Όταν τα αιμοπετάλια είναι λιγότερα από 150Χ 103 κύτταρα /ml ονομάζομαι την παθολογική αυτή κατάσταση θρομβοπενία και συνοδεύεται από αυξημένο κίνδυνο για αιμορραγία. Ο κίνδυνος για αιμορραγία αυξάνει όσο μειώνεται ο αριθμός των αιμοπεταλίων. Η θρομβοπενία σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να είναι ψευδής λόγω τεχνικών προβλημάτων στην αιμοληψία. Το επίχρισμα του περιφερικού αίματος μπορεί να διαφοροποιήσει την ψευδή από την αληθή θρομβοπενία. Η θρομβοπενία χρήζει άμεσης αιματολογικής διερεύνησης
Θρομβοκυττάρωση. Τα αιμοπετάλια (θρομβοκύτταρα) είναι κύτταρα του αίματος που συμβάλουν στην πήξη του αίματος. Συμβολίζονται ως Plt. Οι φυσιολογικές τιμές τους είναι 150-450Χ 103 κύτταρα/ml. Όταν τα αιμοπετάλια είναι περισσότερα από 450 Χ 103 /ml, η παθολογική αυτή κατάσταση ονομάζεται θρομβοκυττάρωση. Όταν τα αιμοπετάλια στα παιδιά δεν υπερβαίνουν 1.000 χ106/ml δεν υπάρχει αυξημένος κίνδυνος για θρομβώσεις. Συνήθως στα παιδιά η θρομβοκυττάρωση είναι αντιδραστική δηλαδή είναι συνέπεια μιας άλλης παθολογικής κατάστασης όπως μιας λοίμωξης. Όταν η θρομβοκυττάρωση επιμένει, και δεν υπάρχει προφανής αιτιολογία χρήζει αιματολογικής διερεύνησης.
Παρουσία παθολογικών κυττάρων ή άλλων στοιχείων στην γενική αίματος. Σε σπάνιες περιπτώσεις το «μηχάνημα», ο αιματολογικός αναλυτής, που επεξεργάζεται το αίμα για να μας δώσει τη γενική αίματος σημειώνει στο κάτω μέρος της σελίδας του εκτυπωμένου εντύπου την ύπαρξη παθολογικών κυττάρων ή άλλων στοιχείων ως flags, δηλώνοντας ότι κατά την επεξεργασία του αίματος βρέθηκαν κύτταρα ή άλλα στοιχεία που δεν μπορεί να τα ταυτοποιήσει ή αδιαφοροποίητα κύτταρα. Η ταυτοποίηση αυτών των κυττάρων/στοιχείων πρέπει απαραίτητα να γίνεται με την μελέτη του επιχρίσματος του περιφερικού αίματος.
Εμπύρηνα ερυθρά αιμοσφαίρια. Η παρουσία εμπύρηνων ερυθρών αιμοσφαιρίων που είναι ερυθρά αιμοσφαίρια που δεν έχουν ωριμάσει πλήρως και διατηρούν τον πυρήνα τους στο περιφερικό αίμα είναι παθολογική εκτός από την νεογνική ηλικία που η ύπαρξή τους σε μικρό ποσοστό είναι φυσιολογική. Συμβολίζονται ως nRBC.
