Συχνά συναντάμε ανθρώπους που θεωρούμε ότι τα έχουν όλα: υγεία, πτυχία, καλή θέση στην δουλειά τους, αλλά παρουσιάζονται ως αδέξιοι και δυσκολεύονται σε απλές δραστηριότητες πχ. να φάνε χωρίς να λερωθούν, να δώσουν σαφείς οδηγίες για μια τοποθεσία ή να θυμηθούν με ακρίβεια κάτι που μόλις άκουσαν.
Η απραξία βρίσκεται κάτω από την ομπρέλα των γνωστών “ειδικών μαθησιακών δυσκολιών” που με την σειρά τους παρουσιάζονται με διαφορετικού βαθμού δυσκολίες, με διαταραχές συγκέντρωσης και βραχύχρονης μνήμης. Πολύ λίγα είναι ευρέως γνωστά για την απραξία και συχνά την ταυτίζουν με την δυσλεξία, ΔΕΠΥ ή το σύνδρομο Asperger’s. Λάθος ομως!!!
H απραξία επηρεάζει το 2% με 6% του πληθυσμού και το 70% αφορά αγόρια που είτε γεννήθηκαν πρόωρα είτε είχαν δυσκολίες στον τοκετό.
Τα παιδιά με την συγκεκριμένη διαταραχή αντιμετωπίζουν προβλήματα στην εκφώνηση ήχων, συλλαβών, λέξεων όχι όμως ως αποτέλεσμα μυϊκής αδυναμίας ή παράλυσης αλλά λόγω αδυναμίας στην ακρίβεια και συνέπεια των αρθρωτικών κινήσεων. Βέβαια η απραξία του λόγου μπορεί να παρουσιαστεί και ως αποτέλεσμα κάποιας νευρολογικής βλάβης (γνωστής ή άγνωστης αιτιολογίας ή και ως ιδιοπαθή νευρογενής διαταραχή ομιλίας ).
Η βασική δυσκολία έγκειται στο σχεδιασμό ή / και τον προγραμματισμό χωροχρονικών ακολουθιών της κίνησης των αρθρωτών μυών με συνέπεια λάθη στην παραγωγή λόγου και της προσωδίας . Έτσι ενώ το παιδί ξέρει τι θέλει να πει και πως πρέπει να ακουστεί, έχει δυσκολία να συντονίσει τις μυϊκές ομάδες που απαιτούνται για την παραγωγή της κάθε λέξης. Οι φωνολογικές αναπαραστάσεις δεν μπορούν να «μεταφραστούν» σε κινήσεις. Αυτά είναι τα τυπικά χαρακτηριστικά της απραξίας, η οποία επηρεάζει την χωροταξική ενημερότητα και την αισθητηριακή αντίληψη. Επειδή κάθε παιδί έχει διαφορετικό προφίλ ως προς τις δυσκολίες του που εμφανίζει, κατατάσσουμε τα συμπτώματα απραξίας βάσει της χρονολογικής ηλικίας των παιδιών:
Σε πολύ μικρά παιδιά
-
Δεν βαβίζουν (μπα, μπα,…) ως μωρά
-
Καθυστερούν στην παράγωγη των πρώτων λέξεων
-
Χρησιμοποιούν λίγα συμφώνα και φωνήεντα στον λόγο τους
-
Εμφανίζουν πρόβλημα στην σύνθεση ήχων, παρουσιάζοντας μεγάλης διάρκειας παύσεις ανάμεσα στις λέξεις ( αναζητούν τον σωστό ήχο και την σωστή θέση άρθρωσης)
-
Απλοποιούν λέξεις με αντικατάσταση των δύσκολων αρθρωτικά ήχων με ευκολότερους, ή την απαλοιφή τους.
-
Ίσως σε κάποια παιδιά να συνυπάρχουν προβλήματα σίτισης (σιελόρροια, αδυναμία σύγκλεισης γνάθων κλπ)
Σε μεγαλύτερα παιδιά
-
Κάνουν λάθη που δεν είναι λάθη λόγω ανωριμότητας
-
Κατανοούν καλύτερα τον λόγο από το να κάνουν παραγωγή λόγου
-
Δυσκολεύονται στην μίμηση του λόγου αλλά η δυσκολία τους είναι μεγαλύτερη στον αυθόρμητο λόγο.
-
Φαίνεται ότι «αναζητούν» τους ήχους ή τις λέξεις όταν πρόκειται να μιλήσουν ή «αναζητούν» την θέση για να συντονίσουν τα χείλη, την γλώσσα και την γνάθο προκειμένου να πετύχουν την σωστή άρθρωση.
-
Παρουσιάζουν μεγαλύτερη δυσκολία στις μεγάλου μήκους λέξεις (τρισύλλαβες/ τετρασύλλαβες κ.α) και η δυσκολία τους αυξάνεται όταν βρίσκονται σε κατάσταση στρες.
-
Υπάρχει δυσκολία να γίνει κατανοητός ο λόγος τους από κάποιον άγνωστο ακροατή.
-
Ο λόγος τους συνήθως ακούγεται μονότονος, ασταθής ή τονίζουν λάθος συλλαβές .
Άλλα πιθανά προβλήματα
-
Καθυστέρηση στην ανάπτυξη της γλώσσας
-
Προβλήματα εκφραστικότητας , προβλήματα στην σειρά ή στην ανάκληση των λέξεων
-
Δυσκολία στην λεπτή κινητικότητα
-
Υπερευαισθησία ή το αντίθετο υποευαισθησία στην στοματική κοιλότητα ( δυσαρέσκεια στο βούρτσισμα των δοντιών, αδυναμία εντοπισμού αντικειμένου μέσω της αφής μέσα στο στόμα κ.α).
-
Πολλά παιδιά παρουσιάζουν προβλήματα στον συλλαβισμό, στην γραφή ή όταν μαθαίνουν να διαβάζουν.
Σημαντικό είναι να γνωρίζουμε ότι αν το παιδί έχει «αναπτυξιακή απραξία» τότε πρόκειται για μια δυσκολία που δεν θα μπορέσει να την ξεπεράσει εύκολα μόνο του. Χρειάζεται βοήθεια ειδικού για να μπορέσει να παρουσιάσει πρόοδο. Δεν ακολουθεί τα τυπικά πρότυπα ανάπτυξης του λόγου και στην πραγματικότητα δεν μιλάμε για θεραπεία αλλά ότι με την κατάλληλη , εντατική παρέμβαση μπορεί να παρουσιάσει σημαντική πρόοδο.
Η κατανόηση του μηχανισμού της απραξίας λόγου απαιτεί καλή γνώση των διαταραχών λόγου που σχετίζονται με την διακοπή της φωνολογικής επεξεργασίας. Για αυτό το λόγο θα πρέπει να γίνεται διαφοροδιάγνωση με την στοματο- προσωπική απραξία, δυσαρθρία, ή φωνολογική διαταραχή από ειδικό.
Η σωστή ενημέρωση και η πρώιμη, παρέμβαση βοηθούν τόσο το άτομο που έχει απραξία όσο και το περιβάλλον του να κατανοήσουν τις δυσκολίες και να τις αντιμετωπίσουν ευκολότερα.
