Πόσοι από εμάς δεν έχουν διαβάσει ή έχουν ακούσει για θαυματουργά σκευάσματα ή για super foods που υπόσχονται δράσεις κατά του καρκίνου; Θα έχετε παρατηρήσει μάλιστα ότι στο προσκήνιο εμφανίζονται συνέχεια καινούριες θεωρίες εμπλεκόμενες με το θέμα «καρκίνος» όπως πχ. η βλαβερή κατανάλωση ζάχαρης, η λήψη βιταμινών, μετάλλων και άλλων συμπληρωμάτων διατροφής.
Συνήθως δεν είναι γνωστές οι ακριβείς αιτίες που ένας οργανισμός εμφανίζει καρκίνο και κάποιος άλλος όχι. Αυτό που γνωρίζουμε όμως και που έχουμε πληροφορίες βάση ερευνών είναι οι παράγοντες κινδύνου για την ίδια την νόσο. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμός Υγείας (WHO) και το Εθνικό ινστιτούτο καρκίνου(NIH) η ηλικία, το αλκοόλ, η διατροφή, η ακτινοβολία, η παχυσαρκία, το κάπνισμα, ουσίες όπως το κάδμιο, το ακρυλαμίδιο, οι αφλατοξίνες κ.α. περιλαμβάνονται στην λίστα των παραγόντων κινδύνου για την ανάπτυξη καρκίνου.
ΕΡΕΥΝΑ & ΚΑΡΚΙΝΟΣ
Παρακάτω επισημάνονται οι πιθανές συσχετίσεις της διατροφής με την εμφάνιση καρκίνου, όπως μελετήθηκαν από έρευνες και σχολιάστηκαν από εθνικούς και παγκόσμιους οργανισμούς.
- Χημικές ουσίες που χρησιμοποιούνται στην γεωργία, στην κτηνοτροφία και στην βιομηχανία τροφίμων μπορούν να περάσουν στα τρόφιμα που καλλιεργούνται ή επεξεργάζονται και κατ’επέκταση να καταλήξουν στο πιάτο μας. Τέτοια παραδείγματα είναι οι αυξητικές ορμόνες και τα αντιβιοτικά που χρησιμοποιούνται στην κτηνοτροφία, ζιζανιοκτόνα και φυτοφάρμακα για την καλλιέργεια φυτικών τροφίμων, καθώς και ουσίες όπως δισφαινόλη Α (ΒΡΑ) και φθαλικές ενώσεις οι οποίες έρχονται σε επαφή με το φαγητό μέσω της συσκευασίας του τροφίμου. Σύμφωνα με την Αμερικάνικη Αντικαρκινική Εταιρεία (ACS) ορισμένες από αυτές τις ουσίες δεν είναι άμεσα συσχετιζόμενες με την ανάπτυξη καρκίνου αλλά μπορούν να επηρεάσουν την ανάπτυξη του με άλλους τρόπους – όπως για παράδειγμα δρώντας σαν ουσίες – ορμόνες για το ανθρώπινο σώμα. Άλλες χημικές ουσίες στα τρόφιμα όπως τα βαρέα μέταλλα κάδμιο και υδράργυρος αποτελούν αιτία ανησυχίας και πιθανώς να σχετίζονται με τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου. Ποσότητα υδραργύρου πάνω από τα επιτρεπτά όρια συναντάμε σε πολλές περιπτώσεις σε μεγάλα ψάρια όπως σολωμός, ξιφίας, τόνος. Υπάρχουν βέβαια και οι περιπτώσεις μόλυνσης από βαρέα μέταλλα στο έδαφος και στο νερό.
- Τα αντιοξειδωτικά είναι χημικές ουσίες που δεσµεύουν και εξουδετερώνουν τις ελεύθερες ρίζες οι οποίες μπορούν να βλάψουν τα κύτταρα. Τέτοιες ουσίες είναι οι βιταµίνες A,C και Ε, τα φλαβονοειδή, το σελήνιο, το Β-καροτένιο, ο ψευδάργυρος, τα διάφορα είδη λυκοπενίων που περιέχονται στην ώριµη ντοµάτα, καθώς και άλλες ουσίες που βρίσκονται στο κόκκινο σταφύλι, στα σταυρανθή, στο σκόρδο και σε άλλα τρόφιμα. Εργαστηριακές έρευνες και έρευνες σε πειραματόζωα έχουν δείξει ότι εξωγενείς αντιοξειδωτικές ουσίες μπορούν να προστατέψουν την «οξειδωτική καταστροφή» η οποία σχετίζεται με την ανάπτυξη του καρκίνου. Παρόλα αυτά έρευνες σε ανθρώπους δεν έχουν αποδείξει ότι τα συμπληρώματα αντιοξειδωτικών ουσιών μπορούν να μειώσουν τον κίνδυνο ανάπτυξης του καρκίνου. Πρέπει να σημειωθεί όμως ότι οι έρευνες αυτές μελετούν μεμονωμένα την αντιοξειδωτική ουσία (πχ. συγκεκριμένη ποσότητα βιταμίνης C ή Α ή Ε) και όχι το τρόφιμο που περιέχει συνδυασμό και από άλλες ουσίες.
- Τα κορεσμένα λιπη έχουν ενοχοποιηθεί για τον καρκίνο του μαστού και του παχέος εντέρου. Κορεσμένα λίπη βρίσκουμε κυρίως στο λίπος ζωικής προέλευσης όπως στο κόκκινο κρέας, βούτυρο και γαλακτοκομικά προϊόντα. Αντίθετα, υπάρχουν ορισμένες έρευνες που στηρίζουν την άποψη ότι το ελαιόλαδο δρα προστατευτικά για τους καρκίνους της στοματοφαρυγγικής κοιλότητας, τον καρκίνου του μαστού και τον καρκίνου του παχέος εντέρου.
- Το ακρυλαμίδιο στα τρόφιμα είναι παράγοντας ανησυχίας για τη δημόσια υγεία σύμφωνα με την επιστημονική γνωμοδότηση της EFSA, που παρουσιάζει ο ΕΦΕΤ. Το ακρυλαμίδιο είναι μία χημική ουσία που σχηματίζεται φυσικά σε αμυλώδη τρόφιμα κατά τη διάρκεια του μαγειρέματος σε υψηλή θερμοκρασία όπως τηγάνισμα, καβούρδισμα, καθώς και βιομηχανικές διεργασίες επεξεργασίας σε θερμοκρασίες άνω των 120οC σε συνθήκες χαμηλής υγρασίας. Έρευνες που έχουν πραγματοποιηθεί σε πειραματόζωα έχουν συσχετίσει το ακριλαμίδιο με καρκινογόνα και γενοτοξική δράση η οποία προξενεί ζημιά στο DNA προκαλώντας καρκίνο. Παρόλα αυτά τα στοιχεία από μελέτες στους ανθρώπους είναι περιορισμένα και χρειάζεται περισσότερη έρευνα για να καταλήξουμε σε συμπεράσματα.
- Η υπερκατανάλωση κόκκινου κρέατος αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του παχέος εντέρου, ενώ η αυξημένη κατανάλωση φρούτων και λαχανικών φαίνεται ότι μειώνει τον κίνδυνο αρκετών μορφών καρκίνου, κυρίως δε των καρκίνων της στοματοφαρυγγικής κοιλότητας, του λάρυγγα και του οισοφάγου. Επιπλέον ορισμένες χημικές ουσίες (HCAs & PAHs) μπορούν να σχηματιστούν είτε στο κρέας είτε στο ψάρι κατά την διάρκεια μαγειρέματος σε υψηλές θερμοκρασίες. Έχει βρεθεί ότι η έκθεση σε υψηλά επίπεδα των παραπάνω ουσιών μπορεί να προκαλέσει καρκίνο σε πειραματόζωα. Τα αποτελέσματα από έρευνες σε ανθρώπους δεν είναι ακόμα ξεκάθαρα.
- Τα παχύσαρκα άτομα έχουν αυξημένο κίνδυνο για διάφορες μορφές καρκίνου όπως καρκίνο του στήθους (στις γυναίκες μετά την εμμηνόπαυση), καρκίνο παχέος εντέρου, οισοφάγου, παγκρέατος, νεφρού και χοληδόχου κύστεως. Αντίθετα, τα άτομα που ακολουθούν μια υγιεινή διατροφή, είναι δραστήρια και διατηρούν ένα υγιές βάρος μειώνουν τον κίνδυνο για εμφάνιση της νόσου. Παράλληλα μειώνεται και ο κίνδυνος για άλλα νοσήματα όπως καρδιοπάθειες, σακχαρώδης διαβήτης τύπου ΙΙ και υπέρταση.
- Σύμφωνα με έρευνες υπάρχει μια ισχυρή συσχέτιση της κατανάλωσης αλκοόλ και διαφόρων ειδών καρκίνου (όπως στον οισοφάγο, φάρυγγα, στήθος, συκώτι, παχύ έντερο). Στοιχεία μέχρι τώρα δείχνουν ότι όσο αυξάνεται η κατανάλωση αλκοόλ – συγκεκριμένα όσο αυξάνεται σε τακτική βάση- τόσο αυξάνεται και ο κίνδυνος για εμφάνιση μορφών καρκίνου που σχετίζονται με το αλκοόλ. Αντίθετα, η μετρημένη κατανάλωση κρασιού κατά τα γεύματα (1 ποτηράκι κρασί για τις γυναίκες και 2 ποτηράκια κρασιού για τους άντρες την ημέρα), παρέχει προστασία έναντι της πολύ συχνής στεφανιαίας νόσου.
ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΓΙΑ ΠΡΟΛΗΨΗ
- Διατηρήστε ένα υγιές σωματικό βάρος. Εάν ανήκετε στην κατηγορία με ΔΜΣ > 25 βάλτε ως στόχο την σταδιακή απώλεια βάρους. Αλλάξτε τρόπο ζωής και βελτιώστε τις διατροφικές σας συνήθειες.
- Βάλτε στην καθημερινότητα σας την φυσική δραστηριότητα. Η άσκηση βοηθάει στην διατήρηση ενός υγιή σωματικού βάρους καθώς και στην απώλεια λίπους στα παχύσαρκα και υπέρβαρα άτομα. Περιορίστε το χρόνο που κάθεστε μπροστά από την τηλεόραση ή τον υπολογιστή, χρησιμοποιείστε σκάλες αντί για ασανσέρ, όταν μπορείτε περπατήστε ή κάνετε ποδήλατο αντί να χρησιμοποιήσετε αυτοκίνητο, βρείτε ενδιαφέροντα χόμπι που θα σας κρατήσουν δραστήριους!
- Ακολουθήστε μια υγιεινή και ισορροπημένη διατροφή, με έμφαση στα φρούτα και λαχανικά (τουλάχιστον 2 ½ φλ. καθημερινά). Έρευνες έχουν δείξει ότι μια διατροφή πλούσια σε φρούτα και λαχανικά μειώνει το κίνδυνο για εμφάνιση καρκίνου σε αντίθεση με τη λήψη συμπληρωμάτων όπου τα αποτελέσματα των ερευνών δεν είναι ξεκάθαρα.
- Επιλέξτε τρόφιμα ολικής άλεσης και όχι επεξεργασμένα. Προτιμήστε μακαρόνια, ρύζι και ψωμί ολικής άλεσης που είναι πλούσια σε φυτικές ίνες. και να καταναλώνουμε τρόφιμα με πολλές φυτικές ίνες διότι διευκολύνουν τις εκκενώσεις και έτσι αποβάλλονται οι καρκινογόνες ουσίες πριν απορροφηθούν από το παχύ έντερο.
- Περιορίστε την κατανάλωση κόκκινου και επεξεργασμένου κρέατος. Αποφύγετε την κατανάλωση αλλαντικών και άλλων κρεατοσκευασμάτων. Κατά την επεξεργασία του κρέατος, προστίθεται στο τρόφιμο αλάτι ή νιτρικά άλατα για την μακρόχρονη συντήρηση του ή το κρέας καπνίζεται για να ενισχυθεί το χρώμα και η γεύση του. Έρευνες έχουν συσχετίσει την αυξημένη κατανάλωση επεξεργασμένου κρέατος με αυξημένο κίνδυνο για καρκίνο του παχέος εντέρου. Προτιμήστε λοιπόν ψάρι, πουλερικά και όσπρια και ακολουθήστε την πυραμίδα μεσογειακής διατροφής ως βασικό πλάνο για το εβδομαδιαίο σας διαιτολόγιο.
- Εάν πίνετε αλκοόλ, περιορίστε την ποσότητα. Συνιστάται οι άντρες να μην ξεπερνούν τα 2 ποτήρια ενώ οι γυναίκες το ένα ποτήρι. Το συνιστώμενο όριο διαφέρει στις γυναίκες λόγω του μικρότερου σωματικού τους μεγέθους και της αργής διάσπασης του αλκοόλ στον οργανισμό τους.
