Κατά καιρούς, έχουμε ασχοληθεί με αρκετές διατροφικές διαταραχές όπως η νευρική ανορεξία ή η βουλιμία νευρόζα, οι οποίες είναι αρκετά σοβαρές και χρήζουν επισταμένης ψυχολογικής και διατροφολογικής υποστήριξης. Για όλους τους υπόλοιπους όμως που θέλουμε να τρώμε συνέχεια, χωρίς φόβο αλλά με πολύ πάθος, χωρίς να έχουμε το υπόβαθρο μιας ψυχογενούς διατροφικής διαταραχής, ούτε λόγος! Και δεν είναι λίγα αυτά τα άτομα… φτάνουν να γεμίσουν όλα τα ζαχαροπλαστεία, παγωτατζίδικα, εστιατόρια και ταχυφαγεία της πόλης μας!
Μπορούμε να πούμε ότι τα άτομα που πάσχουν από «Νευρική Υπερφαγία» αποτελούν μια ξεχωριστή κατηγορία διατροφικής διαταραχής από μόνοι τους! Είναι τα άτομα που καταναλώνουν μεγάλες ποσότητες φαγητού σε μικρό χρονικό διάστημα και δεν καταφεύγουν σε μεθόδους αποβολής φαγητού, όπως ο αυτό-προκαλούμενους εμετός ή η χρήση καθαρκτικών.
Αυτή είναι και η διαχωριστική γραμμή μεταξύ υπερφαγίας και βουλιμίας. Τα άτομα που πάσχουν από υπερφαγία παλεύουν με το επιπλέον βάρος και σχεδόν πάντα τους διέπει ένα αίσθημα ντροπής γι αυτό. Είναι πάντα στο πίσω μέρος του μυαλού τους, σαν το διάβασμα το οποίο πάντα έπρεπε να κάνουμε για τις εξετάσεις στο σχολείο, σαν κάτι το οποίο πρέπει να κάνουμε χωρίς να είναι ευχάριστο. Ποτέ όμως το άτομο που χαρακτηρίζεται από υπερφαγία δεν θα καταφύγει στην αποβολή φαγητού ούτε ο έλεγχος του βάρους θα του γίνει έμμονη ιδέα και αυτοσκοπός.
Αν πληρείται τα παρακάτω κριτήρια είναι πιθανόν να πάσχετε από υπερφαγία. Τα δυσάρεστα νέα είναι ότι πάνω από το 10% αυτών των ατόμων είναι σοβαρά παχύσαρκα.
– Πολλή γρήγορη κατάποση φαγητού, δηλαδή όταν τρώμε το γεύμα μας βιαστικά, σχεδόν αμάσητα!
– Όταν συνεχίσουμε να τρώμε έχοντας ξεπεράσει κατά πολύ το αίσθημα κορεσμού και καταλήγουμε με πόνους στο στομάχι
– Όταν τρώμε μεγάλες ποσότητες φαγητού χωρίς να πεινάμε
– Όταν τρώμε από ανία, από θλίψη ή μετά από ένα στενάχωρο γεγονός
– Όταν το γεύμα μας συνοδεύεται από αίσθημα ντροπής ή ενοχής και γενικά όταν μετανιώνουμε για την τροφή που μόλις καταναλώσαμε.
Όλα αυτά συνοδεύονται από υποσχέσεις στον εαυτό μας να μην ξαναφάμε συγκεκριμένες τροφές (π.χ. γλυκά) ή να μην ξαναφάμε πολύ το βράδυ, οι οποίες ποτέ δεν πραγματοποιούνται. Και φυσικά ένα άτομο που ανήκει σε αυτή την κατηγορία είναι πάντα σε «δίαιτα», η οποία χαρακτηρίζεται από μία μόνιμη αναβλητικότητα. Και στη συνέχεια αυτή η αναβλητικότητα συνοδεύεται από δικαιολογίες που στην πραγματικότητα ούτε η πιο αφελής εκδοχή του εαυτού μας δεν θα μπορούσε να πιστέψει, π.χ. «Με πίεσαν για να φάω σε εκείνη τη γιορτή». «Πώς;» είναι η απορία της υπογραφείσας!
Ας εξετάσουμε λίγο το ψυχολογικό υπόβαθρο της «Νευρικής Υπερφαγίας». Σύμφωνα με έρευνες, η υπερφαγία και η στέρηση φαγητού διεγείρουν το ‘σύστημα επιβράβευσης’ του εγκεφάλου, μία διαδικασία η οποία μοιάζει πολύ με αντίστοιχες εξαρτήσεις ουσιών και αλκοολισμού. Αυτές οι ουσίες προκαλούν χημική διέγερση και προκαλούν εξάρτηση. Αυτή η διέγερση αναστέλλει κάθε δυσάρεστο συναίσθημα. Με έναν αντίστοιχο τρόπο λοιπόν και οι διαταραχές σίτισης, συμπεριλαμβανομένης και της Υπερφαγίας, αναπτύσσονται με στόχο να μπλοκάρουν οποιοδήποτε ανεξέλεγκτο αρνητικό συναίσθημα και να κάνουν το άτομο να νοιώσεις καλύτερα.
Για παράδειγμα, όταν έχουμε άτομα με συναισθηματική και ψυχική ισορροπία το ‘σύστημα επιβράβευσης’ του εγκεφάλου τους διεγείρεται από άλλα ερεθίσματα και όχι απαραίτητα ή αποκλειστικά από το φαγητό. Όταν όμως το ‘σύστημα επιβράβευσης’ μάθει να διεγείρεται με τεχνητά μέσα, όπως οι εξαρτησιογόνες ουσίες συμπεριλαμβανομένου και του φαγητού (για παράδειγμα μπορούμε να επικαλεστούμε την γνωστή εξάρτηση από την σοκολάτα), τότε αυτό παύει να λειτουργεί φυσιολογικά και έχουμε μια διατροφολογική συμπεριφορά ή οποία υποτροπιάζει συνεχώς.
Μπορεί ένα άτομο με τέτοια διατροφολογική συμπεριφορά να αλλάξει?
Η διαδικασία του να αποβάλλουμε το φαγητό σαν συνήθεια και όχι σαν ανάγκη από την καθημερινότητά μας δεν είναι εύκολη και χρειάζεται χρόνο. Το μόνο σίγουρο είναι ότι αν απλά μπούμε στην διαδικασία μιας αυστηρής δίαιτας χωρίς να έχουμε συνείδηση γιατί διαλέγουμε άλλο τρόπο διατροφής και στοχεύουμε αποκλειστικά στην γρήγορη απώλεια βάρους και όχι στην υιοθέτηση μιας σωστής διατροφής και κατά συνέπεια ενός πιο υγειούς οργανισμού, τότε είναι πολύ πιθανό αυτή η προσπάθεια να αποτύχει είτε βραχυπρόθεσμα είτε μακροπρόθεσμα.
Για να επιτύχουμε μια ουσιαστική αλλαγή πάνω στην διατορφολογική μας συμπεριφορά και να αποβάλλουμε τις κρίσεις υπερφαγίας, χρειάζονται δύο συνιστώσες, ένα σταθερό και ισχυρό κίνητρο και η ουσιαστική αλλαγή νοοτροπίας απέναντι στο φαγητό.
