Πρόληψη Καρκίνου Δέρματος

Ενημέρωση-πρόληψη για τον καρκίνο του δέρματος

Πάνω από το 90% των καρκίνων του δέρματος προκαλούνται από την υπεριώδη ακτινοβολία του ήλιου. Είναι γνωστό ότι στην χώρα μας υπάρχει μεγάλη ηλιοφάνεια. Ένας κάτοικος μιας βόρειας ευρωπαικής χώρας που έρχεται για 15 ημέρες διακοπές στην Ελλάδα, δέχεται σ αυτό το διάστημα τόση ακτινοβολία όση θα δεχθεί για ένα ολόκληρο χρόνο στην χώρα του.  Ευτυχώς οι περισσότεροι καρκίνοι είναι ορατοί και μπορούν να  διαγνωστούν έγκαιρα και να θεραπευτούν με επιτυχία, πριν επεκταθούν(δώσουν μεταστάσεις). Πράγματι, συχνά προλαβαίνομε να εντοπίσομε βλάβες σε φάση προκαρκινικής ανάπτυξης, οπότε η θεραπεία τους είναι ευκολότερη και πιο ασφαλής. Σήμερα ποσοστό 90% όλων των τύπων καρκίνου του δέρματος είναι απόλυτα θεραπεύσιμοι.

Παράγοντες κινδύνου για την ανάπτυξη καρκίνου του δέρματος

• Άτομα με ανοικτόχρωμο δέρμα το οποίο κοκκινίζει ή παθαίνει έγκαυμα αλλά δεν μαυρίζει,
• με φακίδες,
• ξανθά, κόκκινα ή ανοικτού καφέ χρώματος μαλλιά και μπλέ, πράσινα ή γκρι μάτια.
• Όσοι έχουν οικογενειακό ιστορικό καρκίνου του δέρματος.
• Οι εργαζόμενοι σε ανοικτούς χώρους(αγρότες, ψαράδες, οικοδόμοι κ.λ.π.)
• Τα ανοσοκατεσταλμένα άτομα  (καρκινοπαθείς που υποβάλλονται σε χημειοθεραπεία, ασθενείς με AIDS, μεταμοσχευμένοι κ.λ.π.)     

Όσον αφορά το κακόηθες μελάνωμα, κινδυνεύουν-εκτός των ανωτέρω- και:

• Αυτοί που εκθέτουν το δέρμα τους σε διακεκομένη και επαναλαμβανόμενη έντονη έκθεση στον ήλιο (π.χ.καλοκαιρινές διακοπές). Αυτό  ισχύει και για τις άλλες μορφές καρκίνου του δέρματος. 
• Όσοι έχουν πάθει 2 ή περισσότερα ηλιακά εγκαύματα στην παιδική ηλικία.
• Όσοι έχουν μεγάλο αριθμό(>50) συνηθισμένων σπίλων.
• Παρουσία 3 ή περισσότερων ασυνήθιστων (δυσπλαστικών) σπίλων.
• Παρουσία δυσπλαστικών σπίλων και οικογενειακό ιστορικό κακοήθους μελανώματος(μεγάλος κίνδυνος)

Λέγοντας καρκίνο του δέρματος εννοούμε κυρίως:     

1) Ακτινικές υπερκερατώσεις οι οποίες θεωρούνται προκαρκινικές βλάβες. Ένας στους έξι θα αναπτύξει  ακτινικές υπερκερατώσεις στην διάρκεια της ζωής του. Εξελίσσονται σε ακανθοκυτταρικό καρκίνο σε ποσοστό που κυμαίνεται από 10-20%.

2) Βασικοκυτταρικό καρκίνο. Είναι η πιο συχνή μορφή καρκίνου του δέρματος, η οποία ευτυχώς δεν δίνει μεταστάσεις, καταστρέφει όμως τα όργανα και τους ιστούς που συναντά καθώς εξαπλώνεται.

3) Ακανθοκυτταρικό καρκίνο. Είναι ο δεύτερος σε συχνότητα καρκίνος του δέρματος ο οποίος εάν αναπτυχθεί πάνω σε ακτινική υπερκεράτωση, σχεδόν ποτέ δεν δίνει μεταστάσεις, ενώ εάν εκδηλωθεί στο υγιές δέρμα(συνήθως στα ακάλυπτα μέρη) μεθίσταται σε ποσοστό 2-6%. Όταν η βλάβη εντοπίζεται στα χείλη ή στα αυτιά, η πιθανότητα μετάστασης ανέρχεται στο 10-20%  και όταν εντοπίζεται πάνω σε παλιές ουλές η πιθανότητα μετάστασης φτάνει το 30%.

Περισσότερες από τις μισές περιπτώσεις των καρκίνων αυτών (ακτινικές υπερκερατώσεις, βασικοκυτταρικοί, ακανθοκυτταρικοί) παρουσιάζονται σε άτομα ηλικίας άνω των 65 χρόνων.    

4) Κακόηθες μελάνωμα. Είναι η πιο επιθετική μορφή καρκίνου και η έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία είναι καθοριστικής σημασίας για την ζωή του ασθενούς. Στην Ελλάδα η συχνότητα της νόσου βαίνει αυξανόμενη και υπολογίζεται ότι κάθε χρόνο 4-5 άτομα ανά 100.000 κατοίκους εκδηλώνουν μελάνωμα. Η πενταετής επιβίωση μετά την αφαίρεση του μελανώματος, είναι ανάλογη με το πάχος του όγκου που καθορίζεται στην ιστολογική εξέταση. Το μελάνωμα εμφανίζεται κυρίως σε άτομα μέσης και τρίτης ηλικίας .Όμως τα τελευταία χρόνια η αύξηση του ποσοστού του μελανώματος αφορά περισσότερο τις ηλικίες από 20-40 χρόνων.

Μπορεί οι περισσότερες περιπτώσεις καρκίνου του δέρματος να εκδηλώνονται σε εκτεθειμένες στον ήλιο περιοχές του σώματος, όμως είναι δυνατόν να  εμφανιστούν σε οποιαδήποτε  περιοχή συμπεριλαμβανομένων και των γεννητικών οργάνων.

Ποια είναι τα ύποπτα σημεία-ευρήματα για τον εντοπισμό του καρκίνου του δέρματος; 

1)  Μια βλάβη(ογκίδιο)  η οποία  αυξάνει σε  μέγεθος  και  μοιάζει με μαργαριτάρι ή έχει όψη ημιδιαφανή, σοκολατί, καφέ, μαύρη ή πολύχρωμη.

2) Ένας σπίλος (ελιά) είτε από την γέννηση είτε από την παιδική ηλικία ή κάθε καφέ κηλίδα η οποία:

• αλλάζει χρώμα ή εξ αρχής πα- ρουσιάζει ποικιλία χρωμάτων
• αυξάνει σε μέγεθος ή πάχος
• έχει ανώμαλο περίγραμμα
• έχει διάμετρο μεγαλύτερη από 6 mm
• εμφανίζεται μετά την ηλικία των 21 χρόνων

3) Μια βλάβη ή μια κηλίδα (επίπεδο σημάδι) το οποίο επιμένει να προκαλεί φαγούρα, πόνο, να σχηματίζει εφελκίδα (κρούστα), διάβρωση (επιφανειακή πληγή) ή να αιμορραγεί.

4) Μια ανοικτή πληγή η οποία δεν επουλώνεται μέσα 3-4 εβδομάδες ή κλείνει και ξανανοίγει σε λίγο.

Με κανένα τρόπο δεν πρέπει να παραβλέπομε μια ύποπτη βλάβη απλά και μόνο επειδή δεν προκαλεί πόνο.

Πως γίνεται η παρακολούθηση και ο εντοπισμός των ύποπτων περιπτώσεων;

1) Mε αυτοεξέταση. Πιο συγκεκριμένα χρειαζόμαστε ένα ολόσωμο καθρέπτη και ένα καθρέπτη στο χέρι ή την βοήθεια ενός συγγενικού ή φιλικού προσώπου. Είναι προτιμότερο να γίνεται κάθε 3 μήνες και να καταγράφομε τα στοιχεία(ημερομηνία, διάμετρο, χρώμα κ.λ.π.) των αξιοπρόσεκτων βλαβών.

2) Εξέταση από δερματολόγο μια φορά τον χρόνο.

Παρακολούθηση μετά την θεραπεία:

Οι ασθενείς, ιδιαίτερα αυτοί με ακανθοκυτταρικό καρκίνο, πρέπει να επανεξετάζονται και να ελέγχονται  ανά 6μηνο για τουλάχιστον 5 χρόνια μετά την αφαίρεση του όγκου, κι αυτό γιατί διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να αναπτύξουν ένα δεύτερο δερματικό καρκίνο τα επόμενα χρόνια μετά την θεραπεία του πρώτου. Όσον αφορά τους ασθενείς με κακόηθες μελάνωμα, η παρακολούθηση τους είναι πιο συχνή-αυστηρή και καθορίζεται από το πάχος του όγκου (που αποτελεί τον βασικό προγνωστικό παράγοντα)