«Μην περιμένεις ένα καλοφτιαγμένο έργο από έναν αποθαρρυμένο καλλιτέχνη». Στα λόγια αυτά αποτυπώνεται με τον καλύτερο τρόπο μια μεγάλη αλήθεια. Οι άνθρωποι που πιστεύουν στις δυνατότητες τους επιτυγχάνουν, ενώ εκείνοι που έχουν πείσει τον εαυτό τους ότι δεν θα τα καταφέρουν, κάνουν αυτό για το οποίο έχουν προκαταβάλλει τον εαυτό τους, αποτυγχάνουν. Αυτό ονομάζεται στο χώρο της ψυχολογίας αυτοεκπληρούμενη προφητεία.
Αυτοεκπληρούμενη προφητεία δηλαδή είναι μια πρόβλεψη που άμεσα ή έμμεσα προκαλεί την ίδια την πραγμάτωσή της, λόγω της θετικής ανάδρασης μεταξύ πεποίθησης και συμπεριφοράς.
Με άλλα λόγια μια θετική ή αρνητική προφητεία, ισχυρή πεποίθηση ή αυταπάτη, μπορεί να επηρεάσει τα τεκταινόμενα σε τέτοιο βαθμό ώστε οι αντιδράσεις των ανθρώπων να εκπληρώνουν την μέχρι τούδε λανθασμένη προφητεία.
Μήπως ισχύει το ίδιο και στον αθλητικό στίβο; Μπορεί ένας αποθαρρυμένος αθλητής που πιστεύει ότι δεν θα τα καταφέρει να πετύχει; Μπορεί κάποιος που τον καταβάλλει ο φόβος της αποτυχίας να αντιμετωπίσει τον αντίπαλό του ισότιμα; Η απάντηση είναι σαφώς αρνητική.
Επιπρόσθετα γνωρίζουμε την άμεση συσχέτιση μεταξύ της αυτοαντίληψης, του άγχους και της επίδοσης. Όσο περισσότερο κάποιος πιστεύει στον εαυτό του, τόσο λιγότερο άγχος έχει και άρα καλύτερη επίδοση και το αντίστροφο.
Η ψυχολογική υποστήριξη λοιπόν κρίνεται αναγκαία. Ωστόσο πώς μπορεί κανείς να βοηθήσει έναν μικρό αθλητή; Πέρα από τον προπονητή σημαντικότατο ρόλο διαδραματίζει η στάση των γονέων. Τί μπορεί να βοηθήσει και πώς;
Η ενθάρρυνση του μικρού αθλητή είναι πηγή αυτοπεποίθησης. Με προσεκτικά επιλεγμένες φράσεις, όπως “πιστεύω σε σένα” ή “είμαι σίγουρος ότι θα τα καταφέρεις”, δείξτε του ότι τον εμπιστεύεστε και ότι πιστεύετε στις ικανότητες και στις δυνατότητές του.
Βοηθήστε τον να αναγνωρίσει τα δυνατά του σημεία με το να του τα επισημαίνετε.
Να έχετε υψηλές φιλοδοξίες για τον μικρό σας αθλητή χωρίς να γίνεστε κυριαρχικοί και πιεστικοί. Έτσι του δείχνετε ότι πιστεύετε σε αυτόν χωρίς να τον επιβαρύνετε με υπερβολικές απαιτήσεις και προσδοκίες. Να τον επιβραβεύετε για τις επιτυχίες του, τις νίκες του αλλά και για τις μικρές προόδους που κάνει στο άθλημά του. Αν διαρκώς μεμψιμοιρείτε και ασκείτε αδιάλειπτα κριτική και έχετε υπερβολικές απαιτήσεις, το παιδί θα αποθαρρυνθεί και θα εγκαταλείψει τις προσπάθειές του. Οι αμοιβές αποτελούν εξαιρετικό κίνητρο.
Μάθετέ του να ανταμείβει και ο ίδιος τον εαυτό του όταν κάνει κάτι σημαντικό.
Θυμίστε του τις προηγούμενες του επιτυχίες και την πρόοδό του. Αν για παράδειγμα παίζει τένις, θυμίστε του την πρώτη φορά που έμαθε να χτυπάει το μπαλάκι και πόσα πράγματα έχει μάθει από τότε. Είναι σημαντικό να είναι σαφές και για τα παιδιά και για τους γονείς ότι από τους αγώνες δεν κρίνεται η αξία τους ως άτομα, αλλά οι αγώνες είναι μια διαδικασία μέσα από την οποία αξιολογείται η προσπάθειά τους σχετικά με το άθλημά τους σε μια δεδομένη χρονική στιγμή.
Κάντε το παιδί σας να αποδεχτεί την έννοια της ήττας. Η ήττα είναι κάτι που μπορεί να συμβεί, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι θα συμβαίνει πάντα. Αυτό που μετράει είναι η προσπάθεια που έχει καταβάλει, να αναγνωρίσει τα λάθη του και να μπορέσει να τα διορθώσει.
Πολλές φορές οι γονείς και τα παιδιά λειτουργούν ως ‘συγκοινωνούντα δοχεία’, δηλαδή το άγχος των παιδιών γίνεται δικό τους και το δικό τους άγχος ‘μεταδίδεται’ στα παιδιά. Περιορίστε λοιπόν το άγχος σας σχετικά με την επίδοσή του παιδιού σας στους αγώνες αλλά και γενικότερα. Βοηθήστε το παιδί να θέσει ρεαλιστικούς στόχους. Οι στόχοι θα πρέπει να είναι ανάλογοι των ικανοτήτων και των δυνατοτήτων του κάθε παιδιού. Είναι επίσης σημαντικό το ίδιο το παιδί να θέτει στόχους και όχι οι γονείς του ή ο προπονητής.
Αποφύγετε συγκρίσεις με άλλα παιδιά της ηλικίας τους, έτσι ώστε να μη νιώθουν μειονεκτικά ή κατώτερα κάτι που επιδρά πολύ αρνητικά στην αυτοεικόνα τους και που τις περισσότερες φορές δημιουργεί άγχος. Δώστε στο παιδί κίνητρα: μια ανταμοιβή μετά τους αγώνες (άσχετα με την απόδοση του παιδιού) είναι σημαντική για να κινήσει το ενδιαφέρον του παιδιού και να το βοηθήσει να δει ότι ακόμη και η ήττα δεν είναι το τέλος του κόσμου.
Αποφύγετε να πείτε στο παιδί σας ότι σας απογοήτευσε λόγω των επιδόσεων του. Εξηγήστε στο παιδί σας ότι μπορεί να κάνει λάθη, ότι δεν περιμένετε να είναι τέλειο γιατί αυτό δεν υπάρχει και κάντε το να νιώσει ότι το αποδέχεστε και το αγαπάτε για αυτό που είναι και όχι για κάτι που χρειάζεται να αποδείξει. Μη χρησιμοποιείτε φράσεις, όπως «μπορείς να τα καταφέρεις και καλύτερα», «η αξία σου είναι για παραπάνω», «εμείς σαν γονείς κάνουμε το καλύτερο που μπορούμε, πρέπει να προσπαθήσεις και εσύ».
Πείτε του ότι «το άγχος της αποτυχίας είναι φυσιολογικό», «όλοι έχουν παρόμοιο άγχος..», «ακόμα κι αν δεν νικήσεις, δεν έγινε και τίποτε», «αν δεν νικήσεις για το μόνο που θα στεναχωρηθώ είναι γιατί δεν θα ανταμειφθούν οι κόποι σου…», «Κάθε αποτυχία είναι μια ευκαιρία μάθησης!…». Ενθαρρύνετε το παιδί όταν χάνει το κουράγιο του, πείτε του «Έχεις κάνει τόσο καλή προετοιμασία που πραγματικά θα τα πας καλά».
Βοηθήστε τον μικρό αθλητή να κάνει αντικατάσταση σκέψεων: «δεν θα φοβηθώ» ή «θα πετύχω στα σίγουρα!» με πιο ρεαλιστικές σκέψεις, όπως «Ακόμα κι αν φοβηθώ, θα το αντιμετωπίσω», «θα κάνω ό,τι περνάει από το χέρι μου για να επιτύχω». Aντί για το «Θα χάσω αυτό το σουτ» θα ήταν καλό ένας αθλητής να πει στον εαυτό του «Έχω βάλει τέτοιο σουτ πολλές φορές, μπορώ να το βάλω και τώρα». Νοερή Απεικόνιση. Πριν από τον αγώνα παρακινήστε το παιδί να φανταστεί εικόνες από τον αγωνιστικό χώρο, π.χ. τον εαυτό του στο γήπεδο όπου αποκρούει με επιτυχία το χτύπημα του αντιπάλου ή τον εαυτό του νικητή. Γεμίζοντας χαρά και ικανοποίηση από τη νίκη που έχει φανταστεί, χαλαρώνει και αποκτά αυτοπεποίθηση.
Διδάξτε του να μην επικεντρώνεται στα λάθη του, αλλά στη διαδικασία. Αν κατά τη διάρκεια του αγώνα κάνει κάποιο λάθος, θα πρέπει να το αφήσει στην άκρη και να επικεντρωθεί στο παιχνίδι. Δεν θα πρέπει να αφήσει το λάθος να τον καταβάλλει. Μετά τον αγώνα, έχει όλο το χρόνο να το σκεφτεί και να το διορθώσει.
Βοηθήστε τον να αντιληφθεί τον αγώνα μέσα από ένα άλλο πρίσμα βλέποντας τον σαν μια διαδικασία ναι μεν να καταφέρει σημαντικά επιτεύγματα αλλά και μια ευκαιρία να περάσει καλά.
Τέλος αν ο μικρός σας αθλητής κάνει τα πρώτα του δειλά βήματα σε ένα άθλημα και είναι διστακτικός, καλό είναι να παρατηρήσει άλλα παιδιά που ασχολούνται με το ίδιο άθλημα. Έτσι θα εξοικειωθεί, θα απομυθοποιήσει τυχόν δυσκολίες που έχει φανταστεί και θα μειωθούν οι φόβοι του.
Η καλή ψυχολογία είναι πολλές φορές περισσότερο σημαντική από την άρτια τεχνική και την καλή προετοιμασία. Είναι αυτή που μπορεί να διαμορφώσει το τελικό αποτέλεσμα χαρίζοντας στον αθλητή τη νίκη ή την ήττα. Οι γονείς σίγουρα είναι αυτοί που με τη στάση τους μπορούν να διευκολύνουν ή και να δυσκολέψουν τον μικρό τους αθλητή προς τη μία ή την άλλη κατεύθυνση.
Η Αγγελική Παπαγαθαγγέλου, Ψυχολόγος Α.Π.Θ. – Ψυχοθεραπεύτρια, ζει και εργάζεται στη Θεσσαλονίκη, όπου ασκεί το επάγγελμά της ιδιωτικά από το 2007. Είναι ιδρύτρια του Κέντρου Ψυχολογίας Παιδιών και Ενηλίκων στον Πεζόδρομο Καλαμαριάς. Παρέχει συμβουλευτική και ψυχοθεραπεία σε παιδιά, εφήβους, ενήλικες, γονείς και ζευγάρια, είναι συντονίστρια ομάδων και διοργανώνει διαλέξεις και σεμινάρια. Είναι υπεύθυνη της ψυχολογικής υποστήριξης στα παιδικά τμήματα του Πανελλήνιου Α.Σ. TAE KWON DO που εδρεύει στη Νεάπολη Θεσσαλονίκης.
