Οι κυριότεροι παράγοντες, κατά την παραδοσιακή κινέζικη ιατρική, που ενοχοποιούνται για την πρόκληση παθήσεων, είναι κλιματολογικοί και ψυχολογικοί, ενώ ρόλο παίζουν και η διατροφή, η σωματική εξάντληση, η άθροιση φλέγματος και οι τραυματισμοί.
Οι κλιματολογικοί παθογόνοι παράγοντες είναι πέντε: η ζέστη, το κρύο, η υγρασία, η ξηρασία και ο άνεμος. Το επίπεδο άμυνας του οργανισμού έχει μεγάλη σημασία για την εκδήλωση ή μη των διαφόρων συμπτωμάτων.
Αναλυτικότερα
Ζέστη (κινέζικα Re)
Εμφανίζεται με διαφορετικού βαθμού ένταση και μορφή, όπως «μέτρια- ζέστη», «ζέστη καλοκαιριού», «φωτιά», είναι εξωγενής και μπορεί να προκαλέσει ακόμη και θερμοπληξία. Οφείλεται σε αυξημένη ενέργεια Qi, που με τη σειρά της ευθύνεται για την παραγωγή θερμότητας στο σώμα και είναι Yang παθολογικός παράγοντας (πυρετός, δίψα, ιδρώτας).
Σε περίπτωση που η επίδραση της ζέστης διαρκεί μεγάλο χρονικό διάστημα, το όργανο που επηρεάζεται βασικά είναι η καρδιά. Ο συνδυασμός ψυχικών δυσλειτουργιών, που επίσης την επιβαρύνουν, με τον παράγοντα της ζέστης είναι δυνατόν να προκαλέσει διαταραχές, ακόμη και απώλεια συνείδησης.
Στα μέτριας έντασης συμπτώματα από τη ζέστη περιλαμβάνονται η κόπωση, ο ίλιγγος και η δυσκολία στην αναπνοή, ενώ στα πιο επιβαρυμένα ο πυρετός, ο κνησμός, η υπεραιμία, η κεφαλαλγία και το αίσθημα καύσωνα στο σώμα. Επίσης εμφανίζεται κόκκινη γλώσσα, ταχύς και επιπολής σφυγμός.
Κρύο (κινεζικά Han)
Το κρύο είναι το αντίθετο από τη ζέστη κι έτσι ανήκει στον πόλο Yin, αντιστοιχώντας στο χειμώνα. Το κρύο τραυματίζει την ενέργεια Yang Qi του σώματος. Όμως, μπορεί να προκαλέσει ασθένεια, σε κάθε εποχή, ιδιαίτερα όταν το σώμα δεν έχει ικανοποιητική άμυνα. Το κρύο επιδρά στη ροή της ενέργειας Qi και του αίματος επιβραδύνοντας ή σταματώντας την (ενεργειακό Block), κατά μήκος των μεσημβρινών. Αυτό εκδηλώνεται κλινικά ως έντονος διαξιφιστικός πόνος με περιορισμό της κίνησης, γενικευμένες μυαλγίες και αρθραλγίες.
Το κρύο προσβάλλει ιδιαίτερα τους νεφρούς, τα οστά και τις αρθρώσεις προκαλώντας αντίστοιχες βλάβες. Αποτέλεσμα είναι η ενέργεια των νεφρών να ελαττώνεται. Στα συμπτώματα περιλαμβάνονται κοιλιακοί πόνοι, διάρροια, δυσμηνόρροια, άλγος οσφύος. Η γλώσσα είναι ωχρή με άσπρο επίχρισμα και ο σφυγμός αργός.
Άνεμος (κινέζικα Feng)
Θεωρείται ότι έχει έντονα ενεργητικό χαρακτήρα και ως εκ τούτου είναι Yang παράγοντας, που αντιστοιχεί στην άνοιξη. Αποτελεί τον κύριο εξωγενή παθολογικό παράγοντα. Κατά την κινέζικη φιλοσοφία κινεί το σώμα, όπως ο άνεμος τα κλαδιά ενός δένδρου. Σαν ρεύμα είναι επιβλαβής στο άνω μέρος του σώματος, στο πρόσωπο, στον αυχένα, στις ανώτερες αεροφόρους οδούς και στο δέρμα. Επιφέρει δυσαρμονία στο σώμα και επιδρά συχνά, ταυτόχρονα με άλλους παθογόνους παράγοντες, όπως λόγου χάρη, την υγρασία ή το κρύο. Όταν έχει μεγάλη ένταση και διάρκεια και το επίπεδο άμυνας είναι χαμηλό, επηρεάζονται η χοληδόχος κύστη και το ήπαρ, με συμπτώματα μεταναστευτικούς πόνους στο σώμα ή παραλύσεις. Ονομάζεται και «εσωτερικός άνεμος», που μνημοτεχνικά μετακινεί τα συμπτώματα που προκαλεί.
Υγρασία (κινεζικά Shi)
Με την υγρασία συμβολίζεται η ακαμψία, το βάρος, η ακινησία, η αδράνεια. Αντιστοιχεί σε πόλο Yin και, αναφορικά με τις εποχές του έτους, στο τέλος του καλοκαιριού. Ο υγρός άνεμος μπορεί να είναι επιβλαβής σε κάθε εποχή. Αυτή η εξωτερική κλιματολογική επίδραση προκαλεί διακοπή ροής της ενέργειας Qi ή ενεργειακό Block, με συμπτώματα όπως αίσθηση βάρους στα άκρα και στην κεφαλή, αδυναμία των τεσσάρων άκρων, πνιγηρότητα και ακαμψία.
Η ρευματοπάθεια είναι μια τυπική πάθηση, στην οποία η υγρασία παίζει σπουδαίο ρόλο. Επίσης, η λήψη πολύ μεγάλης ποσότητας υγρής και κρύας τροφής οδηγεί σε αδυναμία του σπλήνα, σε «εσωτερικές διαταραχές υγρασίας» στην κοιλιά, οι οποίες εμφανίζονται ως μετεωρισμός, βάρος και αδράνεια του εντέρου.
Ξηρασία
Είναι η υπερισχύουσα μορφή ενέργειας Qi του φθινοπώρου και στην Κίνα συχνά εμφανίζεται αυτή την εποχή, που συνήθως έχει πολύ ξηρασία.
Η ξηρασία καταναλώνει τα σωματικά υγρά ,με αποτέλεσμα να εμφανίζονται: ξηρότητα στην μύτη και στο λαιμό, ξηροστομία με δίψα, ξηροδερμία, ξηρές τρίχες στο σώμα, δυσκοιλιότητα και ελαττωμένη διούρηση. Η παθολογική ξηρασία συχνά προσβάλλει τη λειτουργία των πνευμόνων. Οι πνεύμονες έχουν ως λειτουργία τη διασπορά, με καθοδική πορεία της ενέργειας τους, καθώς και την ύγρανση του σώματος. Η παθολογική ξηρασία προσβάλλει τους πνεύμονες μέσω της μύτης ή του στόματος.
Όταν η έλλειψη υγρασίας προσβάλλει τις λειτουργίες των πνευμόνων, δηλαδή τη διασπορά, και την καθοδική πορεία της ενέργειάς τους, μπορεί να εμφανισθεί ξηρός βήχας με λίγα κολλώδη ή αιματηρά πτύελα.
Ψυχολογικοί παράγοντες
Υπάρχουν εσωτερικοί παράγοντες, οι οποίοι οδηγούν σε διαταραχές της ενέργειας Qi, όπως είναι ορισμένες ψυχικές καταπονήσεις. Σύμφωνα με την παραδοσιακή κινέζικη ιατρική των πέντε φάσεων των στοιχείων, ο φόβος και ο τρόμος εξασθενούν τα νεφρούς, η οργή και ο θυμός επιφέρουν δυσαρμονία στο ήπαρ, η λύπη και η μελαγχολία εξασθενούν την ενέργεια των πνευμόνων, η υπερβολική διέγερση και χαρά βλάπτει την καρδιά, οι επίμονες σκέψεις οδηγούν σε διαταραχές του στομάχου.
Διατροφικοί παράγοντες
Ένας ακόμη παράγοντας πρόκλησης παθήσεων είναι η διατροφή. Η ποσότητα (μεγάλη ή πολύ μικρή) και το είδος της τροφής επιδρούν δραστικά στην ενεργειακή κατανομή στα διάφορα όργανα του σώματος. Οι τροφές διακρίνονται σε Yin και Yang.
Στις «Yin τροφές» ανήκουν η ζάχαρη, οι πατάτες, το άσπρο ψωμί, το μη καλοψημένο κρέας. Στις «Yang τροφές» αντιστοιχούν τα λαχανικά και τα φρούτα, το ρύζι και οι κόκκοι σίκαλης. Σωστή διατροφή είναι ο συνδυασμός Yin και Yang τροφών.
Πηγή: ΙΑΤΡΙΚΟΣ ΒΕΛΟΝΙΣΜΟΣ, η αρχαιότερη σύγχρονη μέθοδος θεραπείας, Δημήτριος Βασιλάκος, Εκδόσεις Ροτόντα, 2015
