Ως ακράτεια ούρων ορίζουμε, σύμφωνα με τη Διεθνή Εταιρεία Ακράτειας, την ακούσια απώλεια ούρων που προκαλεί προβλήματα υγιεινής ή κοινωνικής αποδοχής. Αποτελεί ένα πρόβλημα υγείας που αφορά κυρίως την τρίτη ηλικία, εμφανίζεται όμως και σε νεότερους ασθενείς, κυρίως γυναίκες.
Στη χώρα μας, περίπου ένα στα τρία άτομα του γενικού πληθυσμού υποφέρει από ακράτεια, με το ποσοστό να κυμαίνεται πάνω από 30% σε άτομα άνω των 65 ετών.
Η ακράτεια επηρεάζει σημαντικά την ποιότητα ζωής του ασθενούς με το να προκαλεί άγχος, αποφυγή των κοινωνικών και σεξουαλικών επαφών, απομόνωση και κατάθλιψη. Συχνά οι ηλικιωμένοι ασθενείς αποφεύγουν να συμβουλευτούν γιατρό για το πρόβλημά τους, θεωρώντας το κάτι «φυσιολογικό» για την ηλικία τους ή ότι δεν υπάρχει άλλη λύση παρά μόνο η χρήση πάνας. Ας δούμε όμως ποιες είναι οι κυριότερες μορφές ακράτειας και ποιες είναι οι σύγχρονες θεραπείες.
Η ακράτεια ούρων διακρίνεται κυρίως σε δύο κατηγορίες: την ακράτεια προσπαθείας, που συμβαίνει σε περιπτώσεις όπου η ενδοκοιλιακή πίεση αυξάνεται, π.χ. στον βήχα, στη σωματική άσκηση και τη βάδιση, και την επιτακτικού τύπου ακράτεια, στην οποία η απώλεια των ούρων συνοδεύεται από έντονη επιθυμία για ούρηση (έπειξη προς ούρηση).
Η ακράτεια προσπαθείας οφείλεται στην ανεπάρκεια (βλάβη) του σφιγκτηριακού μηχανισμού, δηλαδή των μυών της πυέλου που είναι υπεύθυνοι για την εγκράτεια των ούρων. Είναι πιο συχνή στις γυναίκες μέσης και μεγάλης ηλικίας που έχουν τεκνοποιήσει με πολλαπλούς φυσιολογικούς τοκετούς και εμφανίζουν χαλάρωση των μυών της πυέλου. Στους άνδρες εμφανίζεται συνήθως έπειτα από επέμβαση ριζικής προστατεκτομής (λόγω κακοήθειας του προστάτη).
Η επιτακτικού τύπου ακράτεια οφείλεται κυρίως στο σύνδρομο της υπερλειτουργικής κύστεως, δηλαδή στην «απότομη» σύσπαση του εξωστήρα μυός της ουροδόχου κύστεως που συμβαίνει κατά τη φάση πλήρωσης της ουροδόχου κύστεως. Ο ασθενής αισθάνεται μια ξαφνική επιθυμία για ούρηση η οποία συνοδεύεται από απώλεια ούρων.
Κυριότερες αιτίες της υπερλειτουργικής κύστεως είναι η απόφραξη της ούρησης (λόγω υπερτροφίας του προστάτη, στενωμάτων ουρήθρας, κυστεοκήλης), ο σακχαρώδης διαβήτης και νευρολογικές νόσοι. Υπερλειτουργικότητα της κύστεως μπορεί επίσης να υπάρχει χωρίς εμφανή υποκείμενη αιτία, στο πλαίσια των αλλαγών που προκαλούνται στην ουροδόχο κύστη λόγω της γήρανσης του οργανισμού. Η επιτακτικού τύπου ακράτεια μπορεί επίσης να οφείλεται σε διαταραχές λειτουργίας της ουροδόχου κύστεως όπως η αυξημένη αισθητικότητα και η χαμηλή διατασιμότητα, ενώ θα πρέπει να αποκλειστούν παθολογικά αίτια όπως η ύπαρξη λίθων στην κύστη και φλεγμονές ουροδόχου κύστεως και προστάτη.
Η αρχική διαγνωστική προσέγγιση της ακράτειας περιλαμβάνει την λήψη ιστορικού, κλινική εξέταση, εργαστηριακό και απεικονιστικό έλεγχο και το ημερολόγιο ούρησης.
Το βασικότερο όμως εργαλείο που θα βοηθήσει τον ουρολόγο να διαφοροδιαγνώσει την ακράτεια ούρων είναι ο ουροδυναμικός έλεγχος. Πρόκειται για μια εξειδικευμένη ουρολογική μελέτη η οποία καταδεικνύει το είδος και τον βαθμό της ακράτειας, πιθανά λειτουργικά προβλήματα κατά τη φάση πλήρωσης της κύστεως, καθώς και την ύπαρξη η μη αποφρακτικού αιτίου στη φάση που ο ασθενής ουρεί. Είναι σημαντικό ο ουροδυναμικός έλεγχος να γίνεται από εξειδικευμένο γιατρό, επειδή οι θεραπευτικές αποφάσεις που λαμβάνονται (π.χ. χειρουργική επέμβαση) εξαρτώνται σχεδόν αποκλειστικά από τα συμπεράσματα της ουροδυναμικής μελέτης. Η θεραπεία της ακράτειας ούρων διαφέρει ανάλογα με το είδος, τον βαθμό της, την ηλικία και τη γενικότερη κατάσταση της υγείας του ασθενούς.
Η ακράτεια προσπαθείας στις ήπιες μορφές της αντιμετωπίζεται με φαρμακευτική αγωγή συνδυαζόμενη με ασκήσεις που στοχεύουν στο να «δυναμώσουν» οι μύες του πυελικού εδάφους, ενώ παράλληλα συνιστούμε στον ασθενή μείωση του σωματικού του βάρους.
Στις σοβαρές περιπτώσεις ακράτειας προσπαθείας ή επί αποτυχίας της συντηρητικής θεραπείας, η θεραπεία είναι χειρουργική. Στις γυναίκες περιλαμβάνει κυρίως την τοποθέτηση ταινιών που «υποστηρίζουν» την ουρήθρα, ενώ στους άνδρες η χειρουργική θεραπεία περιλαμβάνει κυρίως την τοποθέτηση ενός «τεχνητού σφιγκτήρα» στην ουρήθρα. Η θεραπεία της επιτακτικού τύπου ακράτειας που οφείλεται σε υπερλειτουργική κύστη είναι κυρίως φαρμακευτική. Οι σύγχρονες φαρμακευτικές θεραπείες περιλαμβάνουν σκευάσματα ιδιαίτερα αποτελεσματικά στον έλεγχο της ουροδόχου κύστεως και πολύ καλά ανεκτά από τον οργανισμό, που προσφέρουν στους ασθενείς σημαντική βελτίωση της ποιότητας ζωής τους.
Οι ασθενείς με ακράτεια θα πρέπει, λοιπόν, να γνωρίζουν ότι οι σύγχρονες διαγνωστικές και θεραπευτικές μέθοδοι μπορούν πράγματι να βελτιώσουν τον τρόπο και την ποιότητα της ζωής τους. Δεν θα πρέπει επομένως – ιδίως οι ηλικιωμένοι – να διστάζουν να συμβουλεύονται τον γιατρό τους, ούτε να το θεωρούν ένα «φυσιολογικό» για την ηλικία τους πρόβλημα με το οποίο πρέπει να ζήσουν το υπόλοιπο της ζωής τους.
