Ψυχοσωματικά Συμπτώματα. Όταν δεν μιλά το στόμα, αρχίζει να μιλά το σώμα!
Ένα σύμπτωμα για να θεωρηθεί ψυχοσωματικό χρειάζεται να έχει αρχικά αποκλειστεί από γιατρό οποιαδήποτε οργανική αιτία. Έπειτα από την ιατρική αξιολόγηση, το σύμπτωμα που δεν αποδίδεται σε παθολογία, απαιτεί μια ολιστική αξιολόγηση της κατάστασης. Συνήθη ψυχοσωματικά είναι:
• ζάλη και κεφαλαλγίες
• ημικρανίες
• προβλήματα στην καρδιά και πόνος στο στήθος
• προβλήματα με την πίεση
• πόνος στο στομάχι
• διαταραχές στο πεπτικό σύστημα
• μυϊκοί πόνοι
• σεξουαλικές διαταραχές κα.
Το 1977, ο Αμερικανός παθολόγος και ψυχίατρος George Engel με το Βιοψυχοκοινωνικό μοντέλο που πρότεινε, συμπεριέλαβε τις βιολογικές, ψυχολογικές και κοινωνικές διαστάσεις της ζωής του ατόμου και ανέδειξε την αντίληψη ότι πάσχει ως σύνολο και όχι ως μεμονωμένα όργανα. Η προσέγγιση αυτή είναι σε αντιστοιχία με τη προσέγγιση του Ιπποκράτη για την υγεία και την ασθένεια καθώς ο ίδιος θεωρούσε πως ο άρρωστος αποτελεί ενιαία ψυχοσωματική οντότητα και αντιμετώπιζε τον ασθενή σαν ένα σύνολο που νοσεί και όχι σαν ένα μεμονωμένο όργανο που πάσχει και δίνει συμπτώματα.
Το ψυχοσωματικό σύμπτωμα δεν είναι λιγότερο αληθινό από τις κοινές ασθένειες, ούτε είναι στο μυαλό του ασθενή. Πρόκειται για ένα αληθινό βίωμα που μπορεί να γίνει επίμονο και να κλιμακωθεί εάν δεν του δοθεί η απαραίτητη προσοχή. Το σύμπτωμα (πχ. πόνος) οφείλουμε να το δούμε σαν την κορυφή του παγόβουνου που αναλογεί στο 10% του προβλήματος, ενώ η αιτία αναλογεί στο 90%.
Έχουν πραγματοποιηθεί έρευνες που έχουν διερευνήσει τη συμβολή διάφορων παραγόντων στην εμφάνιση ή την επιδείνωση νοσημάτων. Καθοριστικό ρόλο έχουν φανεί να έχουν τα στρεσογόνα γεγονότα ζωής, όπως θάνατος αγαπημένων προσώπων, απώλειες, κλπ. Εκτός όμως από αυτό, και μιας και δεν νοσούν όλοι όσοι έχουν βιώσει τέτοιες δυσάρεστες εμπειρίες, φαίνεται να παίζει σημαντικό ρόλο κάποιου βαθμού γενετική τρωσιμότητα σε κάποιο όργανο ή σημείο του σώματος όπου και εκδηλώνεται ένα νόσημα.
Σε συναισθηματικό επίπεδο, ερευνητικά αλλά και μέσα από την κλινική εμπειρία φαίνεται ότι η έκφραση των συναισθημάτων αποτελεί σημαντική διάσταση των ψυχοσωματικών. Η αλεξιθυμία, (αλέξω + θυμός), η απώθηση δηλαδή των συναισθημάτων φαίνεται να σχετίζεται με σωματικές διαταραχές καθώς και δερματολογικές διαταραχές. Δεν θεωρείται διανοητική ή ψυχολογική διαταραχή, αλλά περισσότερο μια άμυνα του ψυχισμού, που διαφέρει από άνθρωπο σε άνθρωπο. Όταν κάποιος υποφέρει και σιωπά, το σώμα αναλαμβάνει να εκφορτίσει την πίεση από όλα τα κρατημένα.
Στην οικογενειακή ψυχοθεραπεία, η ανάπτυξη μιας ψυχοσωματικής ασθένειας, ιδίως σε ένα παιδί, εξετάζει το τις συνθήκες που επικρατούν στην οικογένεια και πιο συγκεκριμένα τον τύπο οικογενειακής λειτουργίας και οργάνωσης, την εμπλοκή του παιδιού στη γονική σύγκρουση και την ευπάθεια του οργανισμού σε επίπεδο φυσιολογίας.
Η λειτουργία και οργάνωση σε μια ψυχοσωματική οικογένεια χαρακτηρίζεται από ασαφή όρια, παγιδευτική εμπλοκή, υπερπροστατευτικότητα, ακαμψία και αδυναμία επίλυσης συγκρούσεων. Σε συνθήκες παγιδευτικής εμπλοκής τα μέλη της οικογένειας είναι υπερβολικά συνδεδεμένα μεταξύ τους και αντιδρούν με υπερβολικό τρόπο. Τα όρια μεταξύ των μελών είναι συγκεχυμένα και εύκολα διαπερατά, τα μέλη της οικογένειας εμπλέκονται το ένα στις σκέψεις, τα συναισθήματα και τις σχέσεις του άλλου.
Τα ψυχοσωματικά δεν είναι ένα κακό που μας βρήκε και πρέπει να το ξεφορτωθούμε. Πολλοί άνθρωποι προσανατολίζονται στο πώς θα καταστείλουν τα συμπτώματα ώστε να τα ξεφορτωθούν άμεσα πιστεύοντας ότι με τον τρόπο αυτό λύνεται το πρόβλημα. Ωστόσο, τα αποτελέσματα μπορεί να είναι μόνο βραχυπρόθεσμα και το σύμπτωμα να επιμείνει ή να επιδεινωθεί.
Το ψυχοσωματικό σύμπτωμα περιέχει ένα μήνυμα που ζητά αποκρυπτογράφηση: είναι ένα αίτημα να κάνουμε μια παύση στη ζωή μας και να δούμε τι συμβαίνει στο εδώ και τώρα. Αναζητούμε μέσα από την ψυχοθεραπεία ένα βαθύτερο νόημα και προσπαθούμε να μεταφράσουμε το προειδοποιητικό αυτό σημάδι. Μέσα από την προσωπική πορεία προς την κατανόηση του εαυτού, το σύμπτωμα αποκρυπτογραφείται και ανοίγει ο δρόμος για την ανακούφιση του.
