Η εβδόμη Απριλίου έχει καθιερωθεί σαν η παγκόσμια ημέρα της Υγείας. Ο Ιπποκράτης, ο Πατέρας της Ιατρικής, υποστήριζε ότι το να προλαμβάνεις μια νόσο είναι προτιμότερο από το να τη θεραπεύεις (“κάλλιον το προλαμβάνειν ή το θεραπεύειν”). Αυτή η ρήση ισχύει απόλυτα και όσον αφορά την υγεία των ματιών, διότι η αντιμετώπιση πολλών και συχνών οφθαλμολογικών παθήσεων είναι δύσκολη. Στη δημοσίευση αυτή θα αναφέρουμε τρία χαρακτηριστικά παραδείγματα, που αποδεικνύουν την αξία ενός απλού προληπτικού οφθαλμολογικού check-up.
Αμβλυωπία
Αμβλυωπία σημαίνει ότι ένα μάτι (σπανιότερα και τα δύο) του παιδιού γίνεται τεμπέλικο, δηλαδή δεν μαθαίνει να βλέπει σωστά, οπότε το παιδάκι θα έχει σε όλη του τη ζωή μειωμένη όραση. Περίπου 1-2 στα δέκα παιδάκια έχουν κάποια οφθαλμολογική διαταραχή, που μπορεί να οδηγήσει σε αμβλυωπία, όπως είναι ο στραβισμός (και ιδίως ο πολύ αδιόρατος στραβισμός, ο λεγόμενος μικροστραβισμός) και η ανισομετρωπία (όταν δηλαδή τα δυο μάτια έχουν μεγάλη διαφορά βαθμών μεταξύ τους). Κανονικά η διαδικασία εκμάθησης της όρασης ξεκινάει με τη γέννηση του παιδιού και ολοκληρώνεται στην ηλικία των 6-7 ετών. Ως αυτήν την ηλικία μπορεί να παρέμβει ο οφθαλμίατρος θεραπευτικά. Το ύπουλο στην αμβλυωπία είναι ότι τα παιδάκια σε ηλικία μικρότερη των 6 ετών προφανώς και δεν είναι σε θέση να καταλάβουν ή να εκφράσουν ότι κάτι δεν παέι καλά με την όρασή τους. Είναι μια κατάσταση που είναι σε ικανοποιητικό βαθμό έως και πλήρως αντιμετωπίσιμη, αρκεί να γίνει εγκαίρως η διάγνωση. Αυτό σημαίνει ότι οι γονείς που δεν κάνουν έναν έγκαιρο οφθαλμολογικό έλεγχο στα παιδιά τους απλά παίζουν με τις πιθανότητες το παιδί τους να ανήκει στο 10-20% των μη θεραπεύσιμων αμβλυωπικών ασθενών.
Ο πρώτος οφθαλμολογικός έλεγχος των παιδιών οφείλει να γίνεται έως την ηλικία των 3 ετών (ή νωρίτερα αν συντρέχουν άλλοι λόγοι, όπως πρόωρη γέννηση, εμφανής στραβισμός, επιβαρυμένο οικογενειακό ιστορικό κτλ).
Γλαύκωμα
Το γλαύκωμα είναι μια σοβαρή και συχνή οφθαλμολογική νόσος, όπου κυρίως πάσχει το οπτικό νεύρο. Ο πιο σημαντικός και θεραπεύσιμος παράγοντας κινδύνου είναι η υψηλή ενδοφθάλμια πίεση. Το ύπουλο στη νόσο αυτή είναι ότι ούτε το γλαύκωμα (δηλαδή οι βλάβες στο οπτικό νεύρο) ούτε η υψηλή ενδοφθάλμια πίεση δεν προκαλούν οποιοδήποτε σύμπτωμα. Ο ασθενής δεν νιώθει ούτε πόνο στα μάτια ούτε κάποια πίεση (και αν τα νιώθει οφείλονται σε άλλα αίτια και όχι στην υψηλή ενδοφθάλμια πίεση) αλλά και ούτε βλέπει χειρότερα. Το αποτέλεσμα είναι ότι οι περισσότεροι γλαυκωματικοί διαγιγνώσκονται συνήθως κατά τύχη όταν κάποια στιγμή επισκέπτονται τον οφθαλμίατρο για άλλο λόγο (πχ για καινούργια γυαλιά). Αν μάλιστα τον επισκεφθούν, γιατί βλέπουν χειρότερα (και ο λόγος είναι τελικά το γλαύκωμα), τότε είναι αργά, τότε το γλαύκωμα είναι πολύ προχωρημένο και μη αναστρέψιμο. Διότι για να προκαλέσει το γλαύκωμα μείωση της όρασης αντιληπτή από τον ασθενή, συνήθως έχει καταστρέψει ήδη το 1/3 έως 1/2 του οπτικού νεύρου.
Η λύση έγκειται στην πρόληψη: εξέταση του οπτικού νεύρου και μέτρηση της ενδοφθάλμιας πίεσης σε όλους μετά τα 50 έτη τους (ή νωρίτερα εάν έχουν θετικό οικογενειακό ιστορικό γλαυκώματος).
Διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια
Ο διαβήτης είναι μια νόσος που προσβάλλει πολλά όργανα και συστήματα του σώματος, επειδή τα υψηλά επίπεδα γλυκόζης στο αίμα καταστρέφουν το εσωτερικό των αγγείων. Ένα χαρακτηριστικό όργανο που πλήττεται από το διαβήτη είναι και ο οφθαλμός. Συγκεκριμένα παθαίνουν βλάβες τα αγγεία του αμφιβληστροειδούς, με αποτέλεσμα να προκύπτουν πολλαπλές αλλοιώσεις (αιμορραγίες, μικροανευρύσματα, οιδήματα, νεοαγγειώσεις κτλ) που περιλαμβάνονται στον όρο διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια, και, αν δεν αντιμετωπιστούν, οδηγούν στην τύφλωση. Το ύπουλο στη νόσο αυτή είναι ότι επίσης στα αρχικά στάδια δεν δημιουργεί κανένα απολύτως σύμπτωμα. Όταν όμως φτάσει σε σημείο να παρατηρήσει ο ασθενής μείωση της όρασης, τότε οι βλάβες είναι εκτεταμένες και εν πολλοίς μη αναστρέψιμες. Οι υψηλές τιμές σακχάρου, οι υψηλές διακυμάνσεις του σακχάρου και από πότε έχει κάποιος διαβήτη είναι χαρακτηριστικοί επιβαρυντικοί παράγοντες.
Η λύση είναι πάλι ένα απλό προληπτικό check up. Όλοι οι διαβητικοί χρειάζονται οφθαλμολογικό έλεγχο με βυθοσκόπηση τουλάχιστον μια φορά το χρόνο.
