Τον τελευταίο καιρό έχει γίνει μεγάλη συζήτηση για την ανάγκη καρδιολογικής εξέτασης στα παιδιά που συχνά ζητά το σχολείο είτε οι ομάδες για συμμετοχή σε αθλητικές δραστηριότητες. Ακούγονται διάφορες απόψεις από το αδιάφορο “το άκουσε ο παιδίατρος, δεν έχει φύσημα το παιδί, μια χαρά είναι” μέχρι το ψυχαναγκαστικό “κάθε χρόνο πρέπει το παιδί να το εξετάζει ο καρδιολόγος για να συμμετέχει στη γυμναστική στο σχολείο”. Η αλήθεια ως συνήθως βρίσκεται κάπου στη μέση.
Τα παιδιά καρδιολογικά κινδυνεύουν από διαφορετικά καρδιολογικά νοσήματα από τους ενήλικες. Δεν κινδυνέυουν από αθηρωματική στεφανιαία νόσο (έμφραγμα) αφού οι αρτηρίες τους δεν έχουν προλάβει να έχουν αθηρωματικές πλάκες και απόφραξη, αλλά κινδυνεύουν από σπάνια (1:1000) αλλά πολύ επικίνδυνα νοσήματα που σχετίζονται με αιφνίδιο θάνατο. Είναι λοιπόν σκόπιμο 1) οι γονείς να ενημερωθούν για τα συμπτώματα των παιδιών τα οποία τα τους κάνουν να ανησυχήσουν και 2) να γίνεται κάποιος περιοδικός έλεγχος σε καρδιολόγο για να ανιχνεύσει πρώιμα σημάδια καρδιακών νοσημάτων.
Τι θα πρέπει να ανησυχήσει τους γονείς και θα πρέπει να ζητήσουν βοήθεια αν το αντιληφθούν;
Συγκοπτικό επεισόδιο, δηλαδή αν το παιδί χάσει τις αισθήσεις του για κάποιο διάστημα, δεν επικοινωνεί δεν αντιλαμβάνεται και δεν απαντά σε ερεθίσματα. Αυτό μπορεί να οφείλεται από την αθώα καλοήθη κοινή λιποθυμία (πχ λόγω αφυδάτωσης) μέχρι σε επικίνδυνα σύνδρομα αρρυθμιών κατά τα οποία η καρδιά του παιδιού πάλλεται με τεράστια συχνότητα (>200 παλμούς) οπότε η καρδιακή παροχή δεν είναι αρκετή για να αιματώσει ικανοποιητικά τον εγκέφαλο και το παιδί χάνει τις αισθήσεις του. Επίσης μπορεί να οφείλεται σε κάποια δυσλειτουργία του εγκεφάλου (πχ επιληπτική κρίση). Σε κάθε τέτοιο επεισόδιο είναι απαραίτητο να ζητηθεί βοήθεια από γιατρούς για τη διάγνωση του αιτίου του επεισοδίου και την αντίστοιχη αντιμετώπιση.
Εύκολη κόπωση δύσπνοια και αδυναμία στη γυμναστική είναι κάτι που δεν το περιμένουμε σε παιδιά με φυσιολογικό καρδιαγγειακό σύστημα. Είναι προφανές ότι υπάρχουν διαφορές στις επιδόσεις ανάλογα με την προπόνηση που έχει κάνει κάθε παιδί, αλλά η πολύ εύκολη κόπωση (πχ δυσκολία στο ανέβασμα μιας σκάλας) και η αποφυγή άσκησης (πχ επιθυμία του παιδιού να είναι μόνιμα τερματοφύλακας) μπορεί να φανερώνουν προβλήματα είτε στο αναπνευστικό σύστημα (πχ άσθμα) είτε στο καρδιαγγειακό (βαλβιδικές ανεπάρκειες ή στενώσεις, μεσοκολπικές η μεσοκοιλιακές επικοινωνίες). Σε τέτοιες περιπτώσεις είναι σημαντικό να γίνει έγκαιρη διάγνωση και αντιμετώπιση σε πρώιμο στάδιο και με καλύτερο αποτέλεσμα.
Όταν το παιδί διαμαρτυρηθεί για συμπτώματα που δε δικαιολογούνται όπως για ταχυκαρδία ενώ κάθεται ήρεμο ή για πόνο στο στήθος χωρίς να έχει χτυπήσει τότε καλό είναι να γίνει μια εξέταση από κάποιο γιατρό για να αποκλειστούν παθολογικά αίτια.
Όταν το παιδί έρθει στο καρδιολογικό ιατρείο εξετάζεται για αν αποκλειστούν επικύνδυνα καρδιαγγειακά νοσήματα. Αρχικά λαμβάνουμε ιστορικό για να αποκλειστούν ανησυχητικά συμπτώματα όπως αυτά που αναφέρθηκαν πριν (συγκοπτικά επεισόδια, εύκολη κόπωση, θωρακικό άλγος). Στη συνέχεια ακολουθεί η φυσική εξέταση (μέτρηση αρτηριακής πίεσης, ακρόαση καρδιάς και πνευμόνων κτλπ). Κατά την ακρόαση διαπιστώνεται αν υπάρχει απόκλιση από τα φυσιολογικά ευρήματα, όπως κάποιο φύσημα. Όταν λέμε για φύσημα εννοούμε ότι η καρδιά του παιδιού παράγει κατά τη λειτουργία της κάποιο επιπρόσθετο ήχο επειδή το αίμα στροβιλίζεται στο πέρασμα του μέσα αυτή. Αυτό μπορεί να είναι είτε αθώο (συνήθως) είτε παθολογικό λόγω παθήσεων των βαλβίδων της καρδιάς και παθολογικών επικοινωνιών ανάμεσα στις κοιλότητες της. Για να διαπιστώσουμε το πρόβλημα κάνουμε υπερηχογράφημα καρδιάς. Με τη χρήση του ειδικού μηχανήματος απεικονίζουμε την καρδιά βλέπουμε τις κοιλότητες της, τη λειτουργικότητα τους, τις διαστάσεις τους, τις βαλβίδες, τη ροή του αίματος, την ταχύτητα του. Με τον τρόπο αυτό μπορούμε να διαπιστώσουμε το αίτιο κάποιων φυσημάτων και επίσης να αποκλείσουμε δομικά προβλήματα της καρδιάς όπως παθολογική υπερτροφία των τοιχωμάτων ή διάταση των κοιλοτήτων, που σχετίζονται με αιφνίδιο θάνατο.
Βασικό μέρος της εξέτασης στο ιατρείο είναι και το ηλεκτροκαρδιογράφημα (ΗΚΓ) το οποίο είναι η καταγραφή των ηλεκτρικών δυναμικών (ρευμάτων) που παράγει η καρδιά και μπορεί να μας δώσει πάρα πολλές χρήσιμες πληροφορίες. Το ΗΚΓ μας βοηθά να αποκλείσουμε πολλές παθολογικές οντότητες (σύνδρομο μακρού QT, βραχέος QT, Brugada, κοιλιακή αρρυθμιογένεση) τα οποία σχετίζονται με αιφνίδιο θάνατο.
Όπως καταλαβαίνει ο καθένας η πρόοδος της ιατρικής τα τελευταία χρόνια μας έχει δώσει αρκετά διαγνωστικά εργαλεία και γνώσεις για να ανιχνεύουμε σε μεγάλο ποσοστό και να προλαμβάνουμε καρδιακά νοσήματα που εμφανίζονται στην παιδική ηλικία, ευτυχώς σπάνια, αλλά με καταστροφικές επιπτώσεις αν δε διαγνωστούν. Για το λόγο αυτό είναι δικαιολογημένη η καρδιολογική εξέταση των παιδιών στο ιατρείο. Από τη στιγμή που ένας πλήρης έλεγχος είναι φυσιολογικός, η επανεκτίμηση (αν δεν υπάρχουν ανησυχητικά συμπτώματα) μπορεί να γίνει μετά από 3-4 χρόνια για τον έλεγχο ορισμένων παθήσεων που εξελίσονται με την ηλικία (π.χ. υπερτροφική μυοκαρδιοπάθεια, ARVD κτλπ).
