Παιδική Παχυσαρκία
Η παχυσαρκία αποτελεί αναμφισβήτητα την πιο σημαντική διατροφική πάθηση στις ανεπτυγμένες χώρες, αλλά σύντομα φαίνεται ότι θα πλήξει και τις αναπτυσσόμενες. Στη χώρα μας, η παχυσαρκία εξελίσσεται σε μείζον εθνικό και κοινωνικό πρόβλημα. Από την κατηγορία των παχύσαρκων ατόμων δεν εξαιρούνται δυστυχώς τα παιδιά και οι έφηβοι. Πρόσφατη μελέτη Ελλήνων επιστημόνων κατέδειξε ότι τα ελληνόπουλα ξεπέρασαν σε βάρος ακόμη και τα παιδιά των ΗΠΑ, τα οποία επί σειρά ετών ήταν τα πλέον παχύσαρκα παιδιά του πλανήτη!
Η υγεία του παιδιού και παχυσαρκία
Όπως αποδεικνύεται από μελέτες των διεθνών οργανισμών "American Society of Nutritional Studies και English Nutrition Society", η εμφάνιση παχυσαρκίας κατά την παιδική και εφηβική ηλικία φαίνεται ότι αυξάνει τη νοσηρότητα και τη θνησιμότητα κατά την ενήλικη ζωή, λόγω του ότι τόσο το σωματικό βάρος όσο και η σύσταση του σώματος στην παιδική ηλικία αποτελούν σημαντικούς προδιαθεσικούς παράγοντες παχυσαρκίας κατά την ενήλικη ζωή. Ιδιαίτερα δε η περίοδος "λιπογενετικής έκρηξης" από 7-12 ετών θεωρείται ιδιαίτερα κρίσιμη καθώς η εμφάνιση παχυσαρκίας σε αυτές
τις ηλικιακές ομάδες παιδιών έχει συσχετιστεί με αυξημένη πιθανότητα εμφάνισης καρδιαγγειακών νοσημάτων, καρκίνου του παχέος εντέρου, κ.α. στην μετέπειτα ζωή τους. Παχυσαρκία στην ηλικία των 13 χρόνων είναι ένας ισχυρός προγνωστικός παράγων παχυσαρκίας στον ενήλικα. Έτσι ο καλύτερος χρόνος για την αποτροπή πρόκλησης υπέρβαρων παιδιών που θα γίνουν παχύσαρκοι ενήλικες είναι το διάστημα μεταξύ 7-12 χρόνων (επίτευξη ενός φυσιολογικού βάρος ως προ το ύψος στην ηλικία των 12 χρόνων) .Η παχυσαρκία και το υπερβάλλον βάρος δεν
αποτελεί μόνο αισθητικό πρόβλημα αλλά και σημαντικό κίνδυνο για την υγεία. Η παχυσαρκία αποτελεί σημαντικό και σε πολλές περιπτώσεις, ανεξάρτητο παράγοντα κινδύνου για ένα πλήθος νοσημάτων, συμπεριλαμβανομένων των καρδιοαγγειακών παθήσεων, του Σακχαρώδη Διαβήτη τύπου 2, του καρκίνου του ενδομητρίου, των παθήσεων της χοληδόχου κύστης. Επιδεινώνει πολλούς από τους προδιαθεσικούς παράγοντες φθοράς των αγγείων, όπως είναι η υπέρταση και η υψηλή χοληστερίνη.Τα προβλήματα υγείας τα οποία προκαλεί ή επιδεινώνει αυξάνονται με
την ηλικία.
αποτελεί μόνο αισθητικό πρόβλημα αλλά και σημαντικό κίνδυνο για την υγεία. Η παχυσαρκία αποτελεί σημαντικό και σε πολλές περιπτώσεις, ανεξάρτητο παράγοντα κινδύνου για ένα πλήθος νοσημάτων, συμπεριλαμβανομένων των καρδιοαγγειακών παθήσεων, του Σακχαρώδη Διαβήτη τύπου 2, του καρκίνου του ενδομητρίου, των παθήσεων της χοληδόχου κύστης. Επιδεινώνει πολλούς από τους προδιαθεσικούς παράγοντες φθοράς των αγγείων, όπως είναι η υπέρταση και η υψηλή χοληστερίνη.Τα προβλήματα υγείας τα οποία προκαλεί ή επιδεινώνει αυξάνονται με
την ηλικία.
Τι εννοούμε όμως με τον όρο παχυσαρκία;
"Παχυσαρκία είναι η υπέρμετρη αύξηση του σωματικού λίπους σε ποσοστό τέτοιο ώστε να δυσχεραίνει την υγεία του ανθρώπου".
Δείκτης Μάζας Σώματος
Ο Δείκτης μάζας σώματος (ΔΜΣ, body mass index (BMI), ή Quetelet index) είναι μία γενική ιατρική ένδειξη για τον υπολογισμό του βαθμού παχυσαρκίας ενός ατόμου. Λόγω του εύκολου υπολογισμού του είναι ένα ευρέως διαδεδομένο διαγνωστικό εργαλείο των πιθανών προβλημάτων υγείας ενός ατόμου σε σχέση με το βάρος του. Δημιουργήθηκε το 1832 από τον Adolphe Quetelet.
Υπολογίζεται πολύ εύκολα από τον τύπο:
(βάρος σε κιλά)/(Ύψος σε μέτρα)^2
Διεθνές σύστημα μονάδων(SI)
ΔΜΣ = βάρος(kg) / (ύψος)2 (m2)
Υπολογίζεται πολύ εύκολα από τον τύπο:
(βάρος σε κιλά)/(Ύψος σε μέτρα)^2
Διεθνές σύστημα μονάδων(SI)
ΔΜΣ = βάρος(kg) / (ύψος)2 (m2)
Για παράδειγμα: Άτομο με ύψος 1,80 μέτρα και βάρος 80 κιλά έχει ΔΜΣ=80/(1,80*1,80)=24,69
Εάν δεν είναι δυνατός ο προσδιορισμός του ποσοστού λίπους από άλλες μεθόδους τότε χρησιμοποιείται ο ΔΜΣ σαν ποσοστό λίπους. Παγκοσμίως έχει γίνει αποδεκτή η εξής κατηγοριοποιηση:
Ποσοστό λίπους μικρότερο από 18,5 δείχνει ότι το άτομο είναι λιποβαρές.
Ποσοστό λίπους μεταξύ 18,5 και 24,9 δείχνει ότι το άτομο έχει φυσιολογικό βάρος.
Ποσοστό λίπους μεταξύ 25 και 29,9 δείχνει ότι το άτομο είναι υπέρβαρο.
Ποσοστό λίπους 30 και μεγαλύτερο δείχνει ότι το άτομο πάσχει από παχυσαρκία.
Εξαρτάται πάρα πολύ από το φύλλο, την ηλικία και το σωματότυπο του ατόμου. Άτομα που αθλούνται ή έχουν γενικά αρκετούς μυς έχουν μεγαλύτερο ΔΜΣ χωρίς να έχουν περισσότερο λίπος. Άτομα που λόγω ηλικίας ή παθήσεων έχουν χάσει μυϊκή μάζα θα έχουν μικρότερο ΔΜΣ χωρίς αυτό να σημαίνει πως έχουν λιγότερο λίπος. Επίσης άτομα στα οποία λείπει τμήμα του σώματος (κάποιο άκρο ή κάποιο όργανο του σώματος) θα έχουν μικρότερο ΔΜΣ.
Ειδικά για τα παιδιά χρησιμοποιούνται ξεχωριστοί πίνακες
Ποσοστό λίπους μεταξύ 18,5 και 24,9 δείχνει ότι το άτομο έχει φυσιολογικό βάρος.
Ποσοστό λίπους μεταξύ 25 και 29,9 δείχνει ότι το άτομο είναι υπέρβαρο.
Ποσοστό λίπους 30 και μεγαλύτερο δείχνει ότι το άτομο πάσχει από παχυσαρκία.
Εξαρτάται πάρα πολύ από το φύλλο, την ηλικία και το σωματότυπο του ατόμου. Άτομα που αθλούνται ή έχουν γενικά αρκετούς μυς έχουν μεγαλύτερο ΔΜΣ χωρίς να έχουν περισσότερο λίπος. Άτομα που λόγω ηλικίας ή παθήσεων έχουν χάσει μυϊκή μάζα θα έχουν μικρότερο ΔΜΣ χωρίς αυτό να σημαίνει πως έχουν λιγότερο λίπος. Επίσης άτομα στα οποία λείπει τμήμα του σώματος (κάποιο άκρο ή κάποιο όργανο του σώματος) θα έχουν μικρότερο ΔΜΣ.
Ειδικά για τα παιδιά χρησιμοποιούνται ξεχωριστοί πίνακες
Γιατί είμαι παχύσαρκος;
Παράγοντες κινδύνου για την παιδική παχυσαρκία αποτελούν τόσο περιβαλλοντικοί όσο και γενετικοί. Ωστόσο, σύμφωνα με τους ειδικούς, οι περιβαλλοντικοί αποτελούν πολύ πιο σημαντικούς παράγοντες κινδύνου από τους γενετικούς. Οι περιβαλλοντικές συνθήκες είναι αυτές που θα καθορίσουν την έκφραση της γενετικής προδιάθεσης. Οι αλλαγές στον τρόπο ζωής (το λεγόμενο lifestyle) και διατροφής (η απουσία σωματικής άσκησης, η εξάπλωση των φαστ φουντ αλλά και γενικά οι έτοιμες και γρήγορες λύσεις για το φαγητό) ευθύνονται για την αυξημένη
επίπτωση της παχυσαρκίας.
Στους παράγοντες κινδύνου για την ανάπτυξη της παιδικής παχυσαρκίας συμπεριλαμβάνονται:
• Διατροφικοί παράγοντες: η αυξημένη πρόσληψη θερμίδων κατά τη βρεφική ηλικία αλλά και ακόμη νωρίτερα η αυξημένη πρόσληψη θερμίδων από τη μητέρα κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Κατανάλωση τροφών με χαμηλή θρεπτική αξία και πολλές θερμίδες αλλά, ιδιαίτερα πλούσιων σε λίπος (γλυκά, αναψυκτικά, παγωτά κτλ).
• Γονείς παχύσαρκοι.
• Ο χρόνος έναρξης του απογαλακτισμού (ο χρόνος του απογαλακτισμού επηρεάζει σημαντικά το ποσοστό σωματικού λίπους στην ηλικία των 7 χρόνων (Wilson et al, BMJ, 1998).
• Σωματικό βάρος κατά την γέννηση.
• Μειωμένη φυσική δραστηριότητα.
Αν και ένας αριθμός παραγόντων έχουν ενοχοποιηθεί για την εμφάνιση της παιδικής παχυσαρκίας, οι περισσότεροι ερευνητές συμφωνούν ότι το συνηθέστερο αίτιο της παχυσαρκίας είναι οι οικογενειακές συνήθειες διατροφής και άσκησης.
επίπτωση της παχυσαρκίας.
Στους παράγοντες κινδύνου για την ανάπτυξη της παιδικής παχυσαρκίας συμπεριλαμβάνονται:
• Διατροφικοί παράγοντες: η αυξημένη πρόσληψη θερμίδων κατά τη βρεφική ηλικία αλλά και ακόμη νωρίτερα η αυξημένη πρόσληψη θερμίδων από τη μητέρα κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Κατανάλωση τροφών με χαμηλή θρεπτική αξία και πολλές θερμίδες αλλά, ιδιαίτερα πλούσιων σε λίπος (γλυκά, αναψυκτικά, παγωτά κτλ).
• Γονείς παχύσαρκοι.
• Ο χρόνος έναρξης του απογαλακτισμού (ο χρόνος του απογαλακτισμού επηρεάζει σημαντικά το ποσοστό σωματικού λίπους στην ηλικία των 7 χρόνων (Wilson et al, BMJ, 1998).
• Σωματικό βάρος κατά την γέννηση.
• Μειωμένη φυσική δραστηριότητα.
Αν και ένας αριθμός παραγόντων έχουν ενοχοποιηθεί για την εμφάνιση της παιδικής παχυσαρκίας, οι περισσότεροι ερευνητές συμφωνούν ότι το συνηθέστερο αίτιο της παχυσαρκίας είναι οι οικογενειακές συνήθειες διατροφής και άσκησης.
Παχυσαρκία = Πολυφαγία + Απουσία σωματικής δραστηριότητας
Πολλές μελέτες έχουν δείξει ότι τα παχύσαρκα άτομα έχουν μικρότερη φυσική δραστηριότητα στην καθημερινή τους ζωή συγκριτικά με τα άτομα φυσιολογικού βάρους.
Σύμφωνα με ερευνητές, ο ισχυρότερος παράγοντας παχυσαρκίας που βρέθηκε ήταν η πολύωρη παρακολούθηση τηλεόρασης. Η πολύωρη παρακολούθηση τηλεόρασης, μπορεί να είναι καταστροφική για την αύξηση και την ανάπτυξη των παιδιών γιατί ενισχύει τις καθιστικές και παθητικές δραστηριότητες (η τηλεόραση προκαλεί την αυξημένη κατανάλωση σνακ με υψηλή θερμιδική αξία, ιδιαίτερα τις βραδινές ώρες), προάγοντας έτσι έναν τρόπο ζωής ο οποίος μπορεί να οδηγήσει σε παχυσαρκία. Τα παιδιά τα οποία βλέπουν περισσότερη τηλεόραση και είναι λιγότερο πιθανά να μετέχουν σε καθημερινές μικροδραστηριότητες (παιχνίδια στις αλάνες, κυνήγι, κτλ), έχουν γενικότερα υψηλότερο δείκτη μάζας σώματος .Θα πρέπει όμως να ξέρουμε ότι, η παιδική παχυσαρκία και προλαμβάνεται και αντιμετωπίζεται. Η καλή πληροφόρηση, η πρόληψη και η θεραπεία όπου χρειάζεται, είναι απαραίτητα στοιχεία για την αντιμετώπιση του παχύσαρκου παιδιού. Το μεγάλο μυστικό είναι αυτό που γνωρίζουν όλοι: άσκηση και υγιεινή διατροφή”.
Τι μπορούμε να κάνουμε για την πρόληψη και αντιμετώπιση της παχυσαρκίας
Η θεραπεία της παχυσαρκίας στα παιδιά σπάνια έχει στόχο την απώλεια βάρους. Συνήθως, σκοπεύει στην επιβράδυνση ή στη διακοπή της αύξησης του σωματικού βάρους, έτσι ώστε το παιδί να μην πάρει άλλο βάρος για μια περίοδο μηνών ή ετών. Για κάθε 20% υπερβάλλον πάνω από το ιδανικό βάρος το παιδί θα χρειαστεί 1-1/2 έτος συντήρησης για να αποκτήσει το Ιδανικό Σωματικό του Βάρος.Η πρώιμη και συνεπής παρέμβαση είναι ιδιαίτερα πολύτιμη. Αποτελέσματα ερευνών έχουν δείξει ότι οι διατροφικές συνήθειες των παιδιών καθώς και συνήθειες φυσικής δραστηριότητας μεταβάλλονται πολύ πιο εύκολα από αυτές των ενηλίκων. Η αύξηση της φυσική δραστηριότητας, η διατροφική εκπαίδευση και η τροποποίηση της συμπεριφοράς αποτελούν τον ακρογωνιαίο λίθο για την πρόληψη και αντιμετώπιση της παχυσαρκίας παιδιών και ενηλίκων και έχει επιτυχία στα παιδιά μόνο αν υπάρχει κατάλληλη συνεργασία του ειδικού με ολόκληρη την οικογένεια.
