Η φυσική δραστηριότητα, είτε είναι φυσική αγωγή, είτε κινητική αναψυχή, είτε αθλητισμός ή πρωταθλητισμός, αποτελεί ένα χώρο συνάντησης ατόμων ανεξαρτήτως εθνικών, φυλετικών ή άλλων ατομικών διαφορών αλλά αποτελεί και ένα αβίαστο τρόπο συνύπαρξής τους.
Είναι σημαντικό να αντιληφθούμε όλοι πως και τα άτομα με αναπηρία, ανεξάρτητα από το είδος και το βαθμό αναπηρίας, μπορεί να είναι εκπαιδεύσιμα και ασκήσιμα με σημαντικό όφελος, για την προσωπική τους υγεία και την ποιότητα ζωής τους. Τα τελευταία χρόνια, ο αριθμός των ατόμων με αναπηρία που συμμετέχουν τόσο στον αθλητισμό όσο και στον πρωταθλητισμό, έχουν αυξηθεί σημαντικά.
Οι πρώτοι αγώνες για αθλητές με αναπηρία έγιναν το 1948, στο Στόουκ Μάντεβιλ στην Αγγλία. Την ημέρα της τελετής έναρξης των Ολυμπιακών Αγώνων του 1948 στο Λονδίνο, ξεκίνησαν και θεσμοθετήθηκαν οι αγώνες του Στόουκ Μάντεβιλ και έτσι πραγματοποιήθηκε η πρώτη αθλητική διοργάνωση για αθλητές σε αναπηρικό καροτσάκι. Τέσσερα χρόνια αργότερα, αθλητές από την Ολλανδία συμμετείχαν σε αυτούς τους αγώνες και έτσι δημιουργήθηκε το κίνημα των Παραολυμπιακών αγώνων. Η Ελλάδα συμμετέχει στους Παραολυμπιακούς αγώνες από το 1976, με καλές επιδόσεις.
Αν και η συμμετοχή των ατόμων με αναπηρία στον αθλητισμό είναι μεγάλη και σε διάφορες κατηγορίες αθλημάτων, η επιστημονική έρευνα για αυτή την ομάδα αθλητών είναι σχεδόν ανύπαρκτη.
Ποιος ο βασικός μεταβολικός ρυθμός των αθλητών με αναπηρία;
Αθλητές υψηλού επιπέδου με αναπηρία, έχουν χαμηλότερες τιμές στο βασικό μεταβολικό τους ρυθμό σε σχέση με άτομα χωρίς αναπηρία, τιμές που θα ήταν ακόμη χειρότερες αν ο τρόπος ζωής τους ήταν τελείως καθιστικός.
Έχει αναφερθεί, ότι ο μεταβολικός ρυθμός ηρεμίας σε άτομα με κακώσεις στο νωτιαίο μυελό, είναι 30% χαμηλότερος σε σχέση με άτομα χωρίς αναπηρία. Η άσκηση αυξάνει το μεταβολικό ρυθμό και θα πρέπει να συστήνεται αλλά και να εφαρμόζεται ως βασικό θεραπευτικό μέσο των ατόμων με αναπηρία.
Πόσο σημαντικό ρόλο κατέχει η διατροφή στη ζωή του αθλητή;
Η διατροφή κατέχει βασικό μερίδιο στην πορεία της υγείας και επίδοσης του αθλητή. Ένας αθλητής ή κάποιος που ασκείται και προπονείται συστηματικά, έχει αυξημένες ανάγκες σε θερμίδες και θρεπτικά στοιχεία. Δυστυχώς, υπάρχει έλλειψη πληροφοριών σχετικά με τους αθλητές με αναπηρία και τη διατροφή τους, άρα μπορούμε να υποθέσουμε ότι οι γενικές διατροφικές συστάσεις είναι παρόμοιες με αυτές των αθλητών χωρίς αναπηρία. Ίσως η μόνη διαφορά να είναι στις χαμηλότερες ημερήσιες ενεργειακές απαιτήσεις και κάποιες συγκεκριμένες συστάσεις.
Οι υδατάνθρακες και τα λίπη χρησιμεύουν στην παραγωγή ενέργειας και οι πρωτεΐνες είναι απαραίτητες για την φυσιολογική ανάπτυξη των μυών και τη σχετιζόμενη με την άσκηση επιδιόρθωση της καταστροφής των μυών.
Υδατάνθρακες, η κύρια καύσιμη ύλη
Υπάρχουν δύο τύποι υδατανθράκων: οι απλοί και οι σύνθετοι. Οι απλοί υδατάνθρακες περιλαμβάνουν την γλυκόζη, σακχαρόζη, φρουκτόζη και γαλακτόζη και οι σύνθετοι υδατάνθρακες περιλαμβάνουν τα αμυλούχα φαγητά, δηλαδή τα μακαρόνια, το ψωμί, το καλαμπόκι, τα σιτηρά και τα φασόλια. Ιδιαίτερη έμφαση πρέπει να δίνεται στην κατανάλωση περισσότερων σύνθετων υδατανθράκων, αφού περιέχουν περισσότερες θρεπτικές ουσίες, όπως μέταλλα, φυτικές ίνες, βιταμίνη Β και πρωτεΐνη.
Οι υδατάνθρακες αποτελούν την κύρια «καύσιμη ύλη» και αποθηκεύονται στους μυς ως γλυκογόνο. Η εξάντληση του γλυκογόνου και η στέρηση των υδατανθράκων από την τροφή θα προκαλέσουν μείωση της αθλητικής απόδοσης και κόπωση.
Είδος και ποσότητα υδατανθράκων, πριν και μετά την άσκηση
Το είδος των υδατανθράκων, η επαρκής ποσότητα, και ο τακτικός χρόνος λήψης με την τροφή, πριν και μετά την άσκηση, επηρεάζουν σημαντικά την αθλητική απόδοση και την σωματική κόπωση που ακολουθεί.
Δύο με τρεις ώρες πριν την άσκηση (προκειμένου να έχει ολοκληρωθεί η κένωση του στομάχου) πρέπει να έχει καταναλωθεί ένα σνακ ή ένα μικρό γεύμα, πλούσιο σε υδατάνθρακες και χαμηλό σε λιπαρά.
Μετά την άσκηση, το σνακ πρέπει να είναι πλούσιο σε υδατάνθρακες, για να καλυφθούν οι απώλειες που δημιουργήθηκαν κατά την διάρκεια του αγώνα και να επανασυντεθεί όσο το δυνατόν γρηγορότερα το μυϊκό γλυκογόνο.
Εύκολες επιλογές τροφών που περιέχουν 50γρ υδατανθράκων
- 2 ποτήρια φρουτοχυμός
- 2 μεγάλες μπανάνες
- 1 μπωλ δημητριακά (60 γρ )
- 2 μπάρες δημητριακών
- 800 ml ισοτονικό ποτό
- 1 μπαγκέτα
Λίπος, ο δεύτερος κυριότερος παράγοντας ενέργειας για τον αθλητή
Το λίπος πρέπει να είναι υπό μορφή κυρίως ακόρεστων λιπαρών οξέων (μονο- και πολύ-ακόρεστα) φυτικής προέλευσης, τουλάχιστον κατά το ήμισυ σε αναλογία. Τα υγιή λίπη, που συνίσταται να καταναλώνονται, βρίσκονται στις φυτικές τροφές και τα ψάρια. Τα ανθυγιεινά λίπη (κορεσμένα λιπαρά οξέα) βρίσκονται στις ζωικές τροφές και δεν πρέπει να υπερβαίνουν το 10% της ημερήσιας προσλαμβανόμενης ενέργειας. Προτιμήστε άπαχο κρέας, τροφές χαμηλές σε λίπος, γαλακτοκομικά με 2,5% λιπαρά και ελαιόλαδο.
Πρωτεΐνες και διάπλαση μυϊκού ιστού
Οι πρωτεΐνες, μαζί με την άσκηση, βοηθούν στη διάπλαση του μυϊκού ιστού. Πολλοί αθλητές λανθασμένα πιστεύουν ότι το σώμα χρειάζεται μεγάλες ποσότητες πρωτεϊνών, για καλύτερη αθλητική απόδοση. Η υπερβολική κατανάλωση πρωτεϊνών, μπορεί να οδηγήσει σε αφυδάτωση, σε απώλειες ασβεστίου, σε βλάβες των νεφρών αλλά και σε παχυσαρκία.
Ποιες είναι καλές πηγές πρωτεϊνών;
- ψάρι
- κρέας
- πουλερικά
- αυγά
- όσπρια
- τυριά
- ξηροί καρποί
Πρέπει να υπάρχει σε καθένα από τα κύρια γεύματα. Τρώτε από αυτές τις τροφές 2-3 φορές την ημέρα.
Πρόσληψη υγρών, τι πρέπει να προσέξουμε;
Είναι σημαντικός ο ρόλος που παίζει το νερό στον έλεγχο της θερμοκρασίας του σώματος και στην πρόληψη από την αφυδάτωση κατά την άσκηση. Οι πρακτικές συνέπειες από την κατανάλωση επαρκούς ποσότητας υγρών, απαιτούν ιδιαίτερη προσοχή από τους αθλητές με κινητικά προβλήματα.
Όταν υπάρχει βλάβη στον νωτιαίο μυελό, διαταράσσεται η λειτουργία της ούρησης. Τα μηνύματα από την κύστη μπλοκάρονται στη βλάβη του νωτιαίου μυελού και δεν φτάνουν ποτέ στον εγκέφαλο, ο οποίος θα ρύθμιζε φυσιολογικά την ούρηση. Οι διαταραχές ούρησης που παρουσιάζει το άτομο είναι είτε αδυναμία ούρησης, είτε ακράτεια.
Η θεραπευτική παρέμβαση έχει στόχο την ασφαλή κένωση της κύστεως που θα εξασφαλίζει την υγεία των νεφρών, θα εμποδίζει τις επιπλοκές και θα ικανοποιεί τις προσδοκίες και ανάγκες του συγκεκριμένου ατόμου. Πρέπει λοιπόν να υπάρχει ελεγχόμενη πρόσληψη υγρών, ανάλογα με το πρόγραμμα των αθλητών. Η διαχείριση της τουαλέτας πρέπει να γίνεται προσεκτικά από τον αθλητή για να συμπίπτει με τις ανάγκες του αθλητισμού.
Η πρόσληψη 125-150ml υγρών ανά ώρα οδηγεί σε αποβολή 60-100ml ούρων ανά ώρα
Πότε χρειάζονται συμπληρώματα διατροφής;
Τα συμπληρώματα διατροφής μπορεί να είναι αναγκαία, αν υπάρχουν γαστρεντερικές διαταραχές ή αν οι αθλητές έχουν δυσκολία στο να ακολουθήσουν μια ισορροπημένη διατροφή. Ιδιαίτερη προσοχή χρειάζεται στην κατανάλωση κάποιων ειδικών σνακ, όπως οι αθλητικές μπάρες.
Η περιεκτικότητα σε ίνες μιας αθλητικής μπάρας, για παράδειγμα, μπορεί να προκαλέσει κινητικότητα του εντέρου, κατά τη διάρκεια ενός μαραθώνιου αγώνα σε αναπηρικό καρεκλάκι –κάτι που φέρνει ανεπιθύμητα αποτελέσματα.
Κάκωση νωτιαίου μυελού κι έλεγχος κινητικότητας εντέρου
Όταν υπάρχει κάκωση νωτιαίου μυελού, η βλάβη μπορεί να επηρεάσει τα νεύρα που επιτρέπουν τον έλεγχο της κινητικότητας του εντέρου. Ανάλογα με την κάκωση, η ικανότητα της αίσθησης ότι το έντερο είναι γεμάτο, μπορεί να χαθεί. Το πρόβλημα αυτό μπορεί να διευθετηθεί με ένα πρόγραμμα ρουτίνας, όπου η προσπάθεια για αφόδευση θα πρέπει γίνεται συγκεκριμένη ώρα και σε τακτά χρονικά διαστήματα (κάθε μέρα ή κάθε 2 μέρες), ώστε να αποφεύγονται τα απρόοπτα σε ακατάλληλους χώρους και χρόνους.
Κάποιοι αθλητές με αναπηρία δεν μπορούν να προσλαμβάνουν μεγάλη ποσότητα ενέργειας ανάλογη με τα άτομα χωρίς αναπηρία, δίχως να αυξηθεί το σωματικό τους λίπος, λόγω της χαμηλότερης άλιπης μάζας σώματος. Γι’ αυτό και η καθημερινή τους διατροφή θα πρέπει να επικεντρώνεται σε τρόφιμα με ουσιώδεις θρεπτικές ουσίες, για την ικανοποίηση των θρεπτικών απαιτήσεών τους.
