Η ακράτεια ούρων είναι ένας γενικός όρος που χρησιμοποιείται, για να περιγράψει οποιαδήποτε ανεπιθύμητη απώλεια ούρων. Δεν πρόκειται για μία νόσο, αλλά για ένα σύμπτωμα.Οι γυναίκες έχουν τριπλάσιες πιθανότητες να εμφανίσουν ακράτεια συγκριτικά με τους άντρες. Η πιθανότητα να εμφανιστεί ακράτεια αυξάνεται σημαντικά με την αύξηση της ηλικίας, χωρίς να θεωρείται φυσιολογική συνέπεια της ηλικίας. Υπολογίζεται ότι τουλάχιστον 1 στις 10 γυναίκες 40-65 ετών και 3 στις 10 γυναίκες άνω των 65 ετών αντιμετωπίζουν το πρόβλημα αυτό.
Επιπτώσεις στην ποιότητα ζωής
Η ακράτεια ούρων συνοδεύεται από συναισθήματα ντροπής, μείωση της αυτοπεποίθησης και μείωση της σεξουαλικής και κοινωνικής δραστηριότητας. Η γυναίκα ή ο άντρας με πρόβλημα καταλήγει να ζει με πάνες, που πέρα από τα ζητήματα υγιεινής και τα ιατρικά προβλήματα που δημιουργούν, όπως ουρολοιμώξεις, κολπίτιδες και δερματοπάθειες, οδηγούν τον ασθενή σε κοινωνική απομόνωση. Συχνά, η ακράτεια οδηγεί σε κατάθλιψη, με δραματικές επιπτώσεις στην ποιότητα ζωής τόσο των ασθενών όσο και των οικείων τους.
Δυστυχώς, ενώ περισσότερες από 7 στις 10 περιπτώσεις ακράτειας μπορούν να αντιμετωπιστούν επιτυχώς, πάνω από τις μισές πάσχουσες δεν αναζητούν ιατρική βοήθεια, αλλά περιορίζονται σε μη ιατρικές πηγές ενημέρωσης και στη χρήση πάνας ακράτειας!
Διάγνωση
Η διάγνωση του προβλήματος θα ξεκινήσει με τη λήψη του ιατρικού ιστορικού.
Το είδος των ενοχλημάτων και της ακράτειας, το πόσο σοβαρά είναι, ο χρόνος εμφάνισής τους και η συχνότητά τους στη διάρκεια του 24ώρου είναι βασικά στοιχεία, για τα οποία θα ερωτηθείτε από τον γιατρό σας. Για την καλύτερη εικόνα του προβλήματος στην καθημερινότητά σας, ο γιατρός σας μπορεί να σας ζητήσει να συμπληρώσετε και ειδικά ερωτηματολόγια, όπως επίσης και ένα ημερολόγιο ούρησης, όπου θα καταγράψετε πόσα υγρά πίνετε και πόσα ούρα αποβάλλετε για 3 συνεχόμενες ημέρες.
Ακολουθεί η κλινική εξέταση που περιλαμβάνει τη γυναικολογική εξέταση στις γυναίκες και τη δακτυλική εξέταση του προστάτη στους άντρες, καθώς και αδρή νευρολογική εκτίμηση.
Μετά την εξέταση, ο γιατρός μπορεί να σας ζητήσει γενική και καλλιέργεια ούρων, και ίσως κάποιες εξετάσεις αίματος.
Συχνά, ο έλεγχος συμπληρώνεται με υπερηχογράφημα των νεφρών, της ουροδόχου κύστης και των γεννητικών οργάνων. Σε κάποιες περιπτώσεις, γίνεται μία ενδοσκοπική εξέταση, η κυστεοσκόπηση, όπου, με ειδικό εργαλείο με μια μικρή κάμερα στην άκρη, βλέπουμε μέσα την ουρήθρα και την κύστη. Τέλος, σε ειδικές περιπτώσεις χρησιμοποιείται και ακτινολογικός έλεγχος, όπως η κυστεο-ουρηθρογραφία και η αξονική τομογραφία.
Τι είναι ο ουροδυναμικός έλεγχος;
Η πιο εξειδικευμένη εξέταση για την ακράτεια είναι ο ουροδυναμικός έλεγχος. Είναι μία εξέταση που έχει ως στόχο να μελετήσει με ακρίβεια τη λειτουργία της κύστης και της ουρήθρας, πραγματοποιώντας προσομοίωση της διαδικασίας γεμίσματος και αδειάσματος της ουροδόχου κύστης. Γίνεται με τη βοήθεια ειδικού μηχανήματος και με την τοποθέτηση ειδικού καθετήρα στην κύστη, που μετράει τις πιέσεις μέσα στην κύστη και στην ουρήθρα. Η πιο συχνή και βασική, όμως, εξέταση είναι η ούρο-ροομετρία, όπου ο ασθενής ουρεί μέσα σε ειδικό μηχάνημα που μετράει τη ροή και την ποσότητα των ούρων που αποβάλλονται. Σημαντικό είναι μετά την εξέταση να μετρήσουμε με τη χρήση υπερήχων εάν μένουν ούρα στην κύστη. Υπολειπόμενο πάνω από 100ml θεωρείται παθολογικό και μπορεί να προκαλέσει ουρολοιμώξεις, ενώ σύγχρονες μελέτες δείχνουν ότι με αυτό το υπολειπόμενο η κύστη δεν μπορεί να ολοκληρώσει τη φυσιολογική της λειτουργία, την κένωσή της.
Θα πρέπει να τονιστεί ότι ο σκοπός όλων των εξετάσεων είναι να διακρίνει ο γιατρός τον τύπο της ακράτειας ούρων, καθώς και το αίτιό της, ώστε να μπορέσει να καθορίσει τη σωστή θεραπευτική στρατηγική.
Τύποι ακράτειας
Υπάρχουν 3 είδη ακράτειας
– Ακράτεια κατά την προσπάθεια
– Ακράτεια επιτακτικού τύπου
– Ακράτεια από υπερπλήρωση
– Η ακράτεια κατά την προσπάθεια
Είναι η απώλεια ούρων που συμβαίνει κατά τη διάρκεια της προσπάθειας, όπως για παράδειγμα με κινήσεις του σώματος, με βήχα ή με φτάρνισμα.
Συμβαίνει χωρίς να θέλουμε να ουρήσουμε, επειδή στην προσπάθεια αυξάνουμε την πίεση μέσα στην κοιλιά μας, με αποτέλεσμα ο μυς που εμποδίζει την έξοδο των ούρων από την κύστη μας, δηλαδή ο σφιγκτήρας της ουρήθρας, να δέχεται μεγαλύτερη πίεση. Ο μηχανισμός αυτός φυσιολογικά παραμένει κλειστός, όσο η κύστη μας γεμίζει με ούρα, αλλά στην περίπτωση της ακράτειας ανεπαρκεί κατά την προσπάθεια. Έτσι, η αυξημένη πίεση νικά την αντίσταση του σφιγκτήρα και ποσότητα ούρων διαφεύγουν προς τα έξω.
Καθημερινές καταστάσεις, όπου αυξάνουμε την πίεση στην κοιλιά μας, είναι:
– όταν προσπαθούμε να σηκωθούμε από το κρεβάτι ή από ένα χαμηλό κάθισμα,
– όταν σηκώνουμε βάρη, για παράδειγμα σακούλες με τα καθημερινά ψώνια ή κρατώντας αγκαλιά ένα μικρό παιδί,
– όταν ανεβαίνουμε σκάλες,
– με τη γυμναστική, τον χορό ή ακόμη κατά τη σεξουαλική επαφή,
– ακόμη και όταν γελάμε ή βήχουμε.
Αίτια ακράτειας από προσπάθεια
Οι συχνότερες αιτίες είναι οι αλλαγές στην ανατομία του ουροποιητικού συστήματος, στους μυς που στηρίζουν τα όργανα, τα οποία είναι μέσα στη λεκάνη –δηλαδή το πυελικό έδαφος– ή βλάβη στα νεύρα που ελέγχουν τους μυς αυτούς. Επίσης, για την ακράτεια αυτήν ευθύνεται η κακή λειτουργία ή τραυματισμός του σφιγκτήρα της ουρήθρας.
Ο ρόλος της εγκυμοσύνης στην ακράτεια
Στις αλλαγές αυτές, μπορούν να συμβάλουν προηγούμενες εγκυμοσύνες, αφού το έμβρυο μεγαλώνει μέσα στην πύελο και πιέζει τα όργανα της κοιλιάς και της πυέλου. Κατά τον τοκετό, μαζί με τον κόλπο διατείνονται και οι μύες του πυελικού εδάφους και μπορεί να χαλαρώσουν. Έτσι, αλλάζει η θέση της ουρήθρας, ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις παρατηρείται και πτώση των οργάνων της πυέλου, η λεγόμενη πρόπτωση. Όταν υπάρχει πρόπτωση της κύστης, μιλάμε για κυστεοκήλη· όταν υπάρχει πρόπτωση του τμήματος του εντέρου που λέγεται ορθό, μιλάμε για ορθοκήλη και, όταν αυτά συνυπάρχουν, μιλάμε για κυστεο-ορθοκήλη.
Γι’ αυτό και οι γυναίκες, τόσο κατά την εγκυμοσύνη όσο και αμέσως μετά τον τοκετό, πρέπει να ακολουθούν ειδικό πρόγραμμα ασκήσεων, με σκοπό την αποκατάσταση των μυών του πυελικού εδάφους και την πρόληψη της ακράτειας.
Όταν υπάρχει βλάβη του σφιγκτήρα
Ακράτεια μπορεί να παρατηρηθεί και από βλάβη του σφιγκτήρα ή των νεύρων του, όπως συμβαίνει κάποιες φορές ύστερα από χειρουργικές επεμβάσεις στα όργανα της πυέλου, όπως η υστερεκτομή στις γυναίκες και η προστατεκτομή στους άντρες, αλλά και επεμβάσεις για καρκίνους της κύστης, του προστάτη και του εντέρου.
Η νευρογενής κύστη
Επίσης, νευρολογικές παθήσεις ή τραύματα, όπως π.χ. σκλήρυνση κατά πλάκας, κακώσεις της σπονδυλικής στήλης και του νωτιαίου μυελού, παρκινσονικές διαταραχές, εγκεφαλικά επεισόδια, προκαλούν ακράτεια λόγω βλάβης των νεύρων της κύστης και του σφιγκτήρα.
Θεραπεία ακράτειας από προσπάθεια
Η θεραπεία για την αντιμετώπιση της ακράτειας από προσπάθεια εξαρτάται από τη σοβαρότητα του προβλήματος, την αιτία που την προκαλεί αλλά και τις προσδοκίες των ασθενών. Υπάρχουν λιγότερο και περισσότερο επεμβατικές τεχνικές, ενώ συχνά χρησιμοποιείται και συνδυασμός θεραπειών.
Φυσικοθεραπεία και ασκήσεις πυελικού εδάφους
Με τη φυσικοθεραπεία, σε συνδυασμό με τη βιοανάδραση, επιδιώκεται η ενδυνάμωση των μυών που στηρίζουν την ουρήθρα και την κύστη, δηλαδή των μυών του πυελικού εδάφους. Σε ήπιες και μέτριες μορφές ακράτειας, η φυσικοθεραπεία μπορεί να δώσει λύση στο πρόβλημα της ακράτειας. Καλό είναι η φυσικοθεραπεία να γίνει με τη βοήθεια εξειδικευμένου φυσικοθεραπευτή. Επίσης, μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε συνδυασμό με φάρμακα που βοηθούν τη σύσπαση του σφιγκτήρα.
Η χειρουργική λύση της τοποθέτησης ταινίας χωρίς τάση
Όταν αποτύχει η συντηρητική αντιμετώπιση, καθώς και στις περιπτώσεις σοβαρής ακράτειας, προχωρούμε στη χειρουργική αντιμετώπιση. Η επέμβαση εκλογής θεωρείται, σήμερα, η τοποθέτηση κάτω από την ουρήθρα της λεγόμενης «κολπικής ταινίας χωρίς τάση». Χρησιμοποιείται μία λωρίδα σαν ταινία, η οποία στηρίζει την περιοχή όπου η κύστη ενώνεται με την ουρήθρα. Η ταινία αυτή μπορεί να είναι φτιαγμένη από φυσικό ή τεχνητό υλικό. Στο 80-90% των περιπτώσεων, θεραπεύεται η ακράτεια. Πιθανές παρενέργειες περιλαμβάνουν την υποτροπή και αλλαγές στην ούρηση.
Η τοποθέτηση ταινίας κάτω από την ουρήθρα χρησιμοποιείται τα τελευταία χρόνια και στην αντρική ακράτεια κατά την προσπάθεια, κυρίως ύστερα από προστατεκτομή.
Σε περίπτωση όπου υπάρχει και πρόπτωση της κύστης ή του ορθού μέσα στον κόλπο, χρησιμοποιούνται ειδικά πλέγματα που τοποθετούνται μέσα από τον κόλπο, όπως και οι ταινίες χωρίς τάση.
Ο τεχνητός σφιγκτήρας
Τέλος, σε περιπτώσεις σοβαρής βλάβης του σφιγκτήρα, η μόνη αποτελεσματική λύση είναι η τοποθέτηση τεχνητού σφιγκτήρα. Πρόκειται για ένα μηχανισμό που τοποθετείται χειρουργικά γύρω από τον σφιγκτήρα και συνδέεται με μία αντλία νερού. Έτσι, ο ασθενής μηχανικά μπορεί να αδειάζει και να γεμίζει τον τεχνητό αυτόν μηχανισμό εγκράτειας, ελέγχοντας την ούρησή του. Ο τεχνητός σφιγκτήρας συνήθως χρησιμοποιείται σε άντρες με ακράτεια ύστερα από επέμβαση στον προστάτη.
Ακράτεια επιτακτικού τύπου
Τι είναι η ακράτεια από έπειξη και η υπερδραστήρια κύστη;
Φυσιολογικά, η έντονη επιθυμία για ούρηση έρχεται, μόνο όταν η κύστη γεμίσει πλήρως, ενώ μπορούμε να ελέγχουμε τη σύσπαση της κύστης, κάτι που κάνουμε κάθε φορά που βρισκόμαστε στην τουαλέτα για ούρηση. Στον τύπο αυτόν ακράτειας, οι ασθενείς έχουν συχνά επείγουσα επιθυμία για ούρηση που δεν αναβάλλεται, χωρίς η κύστη να είναι γεμάτη. Συχνά, συνοδεύεται και με απώλεια ούρων, μέχρι να φτάσουμε στην τουαλέτα. Αυτή ονομάζεται επιτακτική ούρηση και οφείλεται σε ακούσιες συσπάσεις της ουροδόχου κύστης. Τότε, μιλάμε για υπερδραστήρια κύστη. Οι ασθενείς μπορεί να εκλάβουν τη μεγάλη συχνουρία ως ουρολοίμωξη, αλλά εδώ απουσιάζουν τα υπόλοιπα συμπτώματα της λοίμωξης, όπως πόνος και ίσως αιματουρία.
Αίτια της υπερδραστήριας κύστης
Συνήθως, δεν έχει σαφή αιτία και οφείλεται σε υπερευαισθησία των νεύρων της κύστης. Μπορεί, όμως, να οφείλεται σε κάποια νευρολογική πάθηση, όπως σκλήρυνση κατά πλάκας, κακώσεις σπονδυλικής στήλης, αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια και τότε ονομάζεται νευρογενής κύστη. Στους άντρες, η συχνότερη αιτία είναι η χρόνια παρακώλυση στην έξοδο των ούρων, όπως συμβαίνει στην υπερτροφία του προστάτη ή σε στένωμα της ουρήθρας. Πολλές φορές, συνοδεύεται από νυκτουρία, δηλαδή αφύπνιση κατά τη νύκτα με σκοπό την ούρηση.
Αντιμετώπιση ακράτειας επιτακτικού τύπου
Η αντιμετώπιση της ακράτειας από έπειξη είναι φαρμακευτική. Σήμερα, υπάρχουν ειδικά φάρμακα που σταματούν τις ακούσιες συσπάσεις της κύστης. Τα φάρμακα αυτά λέγονται αντιχολινεργικά.
Πώς δρουν τα αντιχολινεργικά φάρμακα;
Η λειτουργία της κύστης ελέγχεται από νεύρα που καταλήγουν στο τοίχωμά της. Στις απολήξεις αυτές των νεύρων, εκκρίνονται ουσίες που προκαλούν είτε χαλάρωση στη φάση, όπου η κύστη γεμίζει, είτε σύσπαση του μυός της κύστης, στη φάση της ούρησης. Στις ειδικές, λοιπόν, αυτές νευρικές απολήξεις, που λέγονται υποδοχείς, δρουν τα φάρμακα, τα οποία δίνουμε, για να μεταβάλουμε τη λειτουργία της κύστης. Τα αντιχολινεργικά φάρμακα, επομένως, δρουν στους νευρικούς υποδοχείς της κύστης και σταματούν τις ακούσιες συσπάσεις της.
Είναι αποτελεσματικά και ασφαλή τα αντιχολινεργικά;
Τα φάρμακα αυτά είναι πολύ αποτελεσματικά και πολύ ασφαλή. Κύριες παρενέργειες είναι η ξηροστομία και η δυσκοιλιότητα, αλλά τα σύγχρονα φαρμακευτικά σκευάσματα έχουν λιγότερες παρενέργειες, με τουλάχιστον το ίδιο καλή αποτελεσματικότητα με τα παλαιότερα.
Μεικτή ακράτεια
Η ακράτεια κατά την προσπάθεια και η ακράτεια επιτακτικού τύπου συχνά συνυπάρχουν, δηλαδή οι ασθενείς χάνουν ούρα, τόσο όταν συσπούν τους μυς της κοιλιάς, όσο και λόγω της παρουσίας συχνουρίας και επιτακτικής ούρησης. Τότε, μιλούμε για ακράτεια μεικτού τύπου. Στην περίπτωση αυτή, θα πρέπει να διακρίνουμε ποιος τύπος ακράτειας δημιουργεί τη μεγαλύτερη ενόχληση και να τον αντιμετωπίσουμε πρώτο.
Ακράτεια από υπερπλήρωση
Είναι η απώλεια ούρων που συμβαίνει, όταν η ποσότητα των ούρων μέσα στην ουροδόχο κύστη ξεπεράσει κατά πολύ το όριο στο οποίο συνήθως αδειάζουμε την κύστη. Τότε, η πίεση που προκαλούν τα ούρα ξεπερνά την αντίσταση του σφιγκτήρα, και παρατηρείται απώλεια ούρων. Συνήθη αίτια αποτελούν η χρόνια αδυναμία ούρησης σε άντρες με υπερτροφία προστάτη, καθώς και σε περιπτώσεις όπου ο μυς της ουροδόχου κύστης έχει χάσει την ικανότητά του να διώχνει τα ούρα ως συνέπεια νευρολογικής βλάβης, όπως για παράδειγμα συμβαίνει σε ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη και νευροπάθεια της κύστης.
Η γνώση και οι θεραπευτικές μέθοδοι για την ακράτεια των ούρων έχουν εξελιχθεί εντυπωσιακά και προσφέρουν σήμερα τόσο πρακτικές πρόληψης όσο και θεραπευτικές δυνατότητες αποκατάστασης. Μία επίσκεψη σε Ουρολόγο ή Ουρο-γυναικολόγο και η έγκυρη ενημέρωση ανθρώπων με πρόβλημα είναι το πρώτο σωστό βήμα για τη λύση του προβλήματος.
