Ο σωστά διαρθρωμένος και πλούσιος λόγος είναι τέχνη. Yπάρχει άμεση σχέση ανάμεσα στο πόσο πολύ μιλάτε στο παιδί σας και πόσο γρήγορα εξελίσσεται η γλωσσική του ικανότητα. Αν ανησυχείτε για τη γλωσσική ανάπτυξη του παιδιού σας, πρέπει να γνωρίζετε ότι τα πλαίσια του φυσιολογικού είναι πολύ ευρεία και ένας λογοθεραπευτής μπορεί να κρίνει αν το παιδάκι σας έχει καθυστέρηση ομιλίας και στη συνέχεια να σας συμβουλέψει για τις επόμενες κινήσεις σας.
Όπως συμβαίνει με όλα τα στάδια της ανάπτυξης του παιδιού, το κάθε παιδάκι κατακτά τη γλώσσα με διαφορετικούς ρυθμούς αλλά πάντα μέσα σε ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα. Η καθυστέρηση ομιλίας δεν είναι ένα σπάνιο φαινόμενο για τα παιδιά, αφού παρουσιάζεται έως και στο 32% του φυσιολογικού πληθυσμού. Παρόλο που το 50% των παιδιών με αργή εξέλιξη στο λόγο στην ηλικία των 3 με 3 ½ χρονών καταφέρνει να ξεπεράσει τη γλωσσική αργοπορία, το υπόλοιπο συνεχίζει να παρουσιάζει γλωσσική καθυστέρηση κυρίως σε τομείς όπως είναι η άρθρωση και φωνολογία των λέξεων (η σωστή προφορά των φωνημάτων και λέξεων), η σύνταξη και η μορφολογία του λόγου (η σειρά και σύνδεση των λέξεων στην πρόταση).
Η αργή εξέλιξη στο λόγο μερικές φορές είναι προμήνυμα συνεχιζόμενης γλωσσικής καθυστέρησης και σε μεταγενέστερο στάδιο μαθησιακής δυσκολίας. Στόχος του λογοθεραπευτή είναι η έγκαιρη αξιολόγηση και εν συνεχεία η κατάλληλη παρέμβαση, έτσι ώστε πολλές από τις δυσκολίες να αντιμετωπιστούν στην πρώτη τους εμφάνιση και έτσι να μην αποτελέσουν αιτία εμφάνισης μαθησιακής δυσκολίας, που έχει επώδυνες συνέπειες τόσο στην ομαλή σχολική απόδοση του παιδιού, όσο και στην επιβάρυνση του ψυχισμού του. Η αντιμετώπιση των προβλημάτων του παιδικού λόγου πρέπει να αρχίσει από νωρίς. Τα παιδιά μεγαλώνοντας και πηγαίνοντας προνήπιο, νήπιο και μετά σχολείο επηρεάζονται από την αδυναμία ομιλίας τους όπως οι συνομήλικοί τους, γεγονός που τα επηρεάζει ψυχολογικά σε μεγάλο βαθμό.
Τα στάδια της φυσιολογικής ανάπτυξης του λόγου
Το κάθε παιδάκι όπως έχουμε ήδη αναφέρει έχει το δικό του ρυθμό στην ανάπτυξη του λόγου. Κάποια παιδιά αρχίζουν να μιλάνε πιο γρήγορα από άλλα, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι είναι πιο έξυπνα και ξεχωριστά. Ωστόσο, αν το παιδί σας υστερεί σημαντικά στην ομιλία σε σύγκριση με τα συνομήλικά του, μην αμελήσετε να επισκεφτείτε κάποιον ειδικό.
Ποια είναι τα αναμενόμενα στάδια γλωσσικής ανάπτυξης του παιδιού;
0-6 μηνών: Τα παιδάκια από τη στιγμή της γέννησής τους ακούν ήχους που από την ηλικία των 3-4 μηνών αρχίζουν να μιμούνται.
12 μηνών: Σε αυτή την ηλικία λένε μια-δυο λέξεις και καταλαβαίνουν γύρω στις 25. Είναι πολύ συχνό τα παιδάκια αυτής της ηλικίας να δείχνουν στη μαμά τι θέλουν αφού δυσκολεύονται να το εκφράσουν με λεξούλες.
18 μηνών: Σε αυτή την ηλικία τα περισσότερα παιδάκια λένε 30 λέξεις και ακολουθούν απλές οδηγίες όπως: «Έλα εδώ». Αν το δικό σας δεν μπορεί να πει πάνω από 5 λέξεις, προφέρει μόνο φωνήεντα αλλά καθόλου σύμφωνα, συζητήστε το με το λογοθεραπευτή σας.
20 μηνών: Με βάση επιστημονικά δεδομένα, σε αυτή την ηλικία ο μέσος όρος λέξεων που πρέπει να παράγει ένα δίχρονο παιδί κυμαίνεται γύρω στις 300 λέξεις. Μπορεί να βάλει δύο λέξεις στη σειρά για να κάνει μια μικρή πρόταση με σωστή δομή και νόημα: «Θέλω νερό», «Μαμά γάλα». Μπορεί να ακολουθήσει οδηγίες, για παράδειγμα, «κλείσε την πόρτα» και σας μιμείται όταν λέτε μερικές λέξεις.
2 ½ – 3 ½ ετών: Το παιδί 3 ετών γνωρίζει πάνω από 1000 λέξεις και ξέρει τον πληθυντικό, τα γένη και τους χρόνους των ρημάτων. Χρησιμοποιεί τώρα γύρω στις πέντε λέξεις για κάθε φράση. Αν λοιπόν δεν ενώνει τις λέξεις σε μικρές προτάσεις και δεν καταλαβαίνετε περισσότερο από τις μισές φορές τι σας λέει, αν το λεξιλόγιό του είναι περιορισμένο, περιλαμβάνει σχεδόν μόνο ουσιαστικά και ελάχιστα ή καθόλου ρήματα, αν δεν χρησιμοποιεί άρθρα, επίθετα, επιρρήματα και προθέσεις, πληθυντικό αριθμό, και δεν είναι σε θέση να σχηματίζει απλές προτάσεις, π.χ. «ο μπαμπάς πίνει νερό», θα πρέπει να απευθυνθείτε σε έναν ειδικό. Επίσης, αν δεν παίζει με άλλα παιδιά και δεν απαντάει σε απλές ερωτήσεις ή δεν ονομάζει ακόμα τα καθημερινά αντικείμενα.
4 ετών: Η ομιλία του σε αυτή την ηλικία πλησιάζει του ενήλικα. Φτιάχνει προτάσεις με σωστή συντακτική δομή, λέει ιστορίες, χρησιμοποιεί ασυνήθιστες λέξεις, εκφράζει κάθε ανάγκη και σκέψη του και επικοινωνεί κανονικά πλέον με τα άλλα παιδάκια στο σχολείο, αλλά και τους ενήλικες όπως γονείς και δάσκαλοι.
Ποιοι παράγοντες επηρεάζουν τη γλωσσική ανάπτυξη του παιδιού σας;
Η κληρονομικότητα, η σειρά γέννησης του παιδιού (το πρώτο παιδί συνήθως μιλάει νωρίτερα), το φύλο (συνήθως τα κοριτσάκια μιλάνε νωρίτερα από τα αγοράκια) και το περιβάλλον (τα μωρά μιλάνε νωρίτερα όταν είναι εκτεθειμένα σε ένα πλούσιο λεκτικό περιβάλλον), είναι παράγοντες που επηρεάζουν τη γλωσσική ανάπτυξη του παιδιού. Επίσης κάποιος βαθμός διαταραχής της ακοής ή χρόνιες ωτίτιδες καθυστερούν την έναρξη της ομιλίας στα παιδιά, ενώ σε σπάνιες περιπτώσεις η καθυστέρηση ομιλίας προέρχεται από βλάβη ή δομικά ελαττώματα των μυών της ομιλίας, του λάρυγγα ή του στόματος. Τέλος, η διγλωσσία μπορεί επίσης να επιβραδύνει την απόκτηση των επιδεξιοτήτων της ομιλίας.
Πότε αρχίζει η θεραπευτική παρέμβαση και σε ποιο βαθμό βοηθά;
Η έγκαιρη διάγνωση της γλωσσικής καθυστέρησης σε παιδιά μικρής ηλικίας (π.χ. στην ηλικία των 24 με 30 μηνών) θεωρείται πλέον σημαντική, αφού σε αυτή την ηλικία το παιδί έχει πολλές δυνατότητες βελτίωσης και ανάκαμψης της γλωσσικής καθυστέρησης. Τα παιδιά ωφελούνται από το πρόγραμμα θεραπείας περισσότερο στην ηλικία των 2-4 χρόνων σε σύγκριση με παιδάκια που αρχίζουν σε μεγαλύτερες ηλικίες. Η πρώιμη αυτή περίοδος θεωρείται η πιο εύκαιρη και η πιο κρίσιμη για παρέμβαση, λόγω της πλαστικότητας του εγκεφάλου που επιτρέπει τη βέλτιστη αφομοίωση των ερεθισμάτων που δέχεται το παιδί. Ο λογοθεραπευτής σας θα αξιολογήσει το παιδάκι σας και θα σας συμβουλέψει αν χρειάζεται να ενταχθεί σε εξατομικευμένο πρόγραμμα λογοθεραπευτικής παρέμβασης ή όχι, καθώς επίσης θα σας ενημερώσει για τη δική σας συμμετοχή στη γλωσσική εξέλιξη του παιδιού σας.
Δήμητρα Κλ. Κασταμονίτη
Λογοπαθολόγος – Λογοθεραπεύτρια, MSc
Master Ιατρικής Σχολής Παν/μίου Πάτρας
Υποψήφια Διδάκτορ Ιατρικής Σχολής Παν/μίου Πάτρας
