Η φυσικοθεραπεία μπορεί να κριθεί απαραίτητη όταν θα υπάρξουν περιορισμοί στην ικανότητα του μωρού να κουνήσει το κεφάλι προς μια κατεύθυνση λόγω μυϊκής παρατεταμένης σύσπασης.
Τι είναι η πλαγιοκεφαλία;
Η πλαγιοκεφoλία είναι η ασύμμετρη θέση των οστών του κρανίου στο βρέφος. Η παλαγιοκεφαλία μπορεί να αφορά στην πλάτυνση της οπίσθιας, πλάγιας ή ακόμη και της άνω επιφάνειας του βρεφικού κεφαλιού.
Ποια τα αίτια της πλαγιοκεφαλίας;
Το κρανίο του βρέφους αποτελούν 7 οστά. Τα οστά αυτά ενώνονται μεταξύ τους με ραφές που επιτρέπουν την κίνηση στα οστά του κρανίου ώστε το κρανίο να μεγαλώνει κατά τη διάρκεια της ανάπτυξης. Με αυτό τον τρόπο και ο αναπτυσσόμενος εγκέφαλος μεγαλώνει μέσα στο κρανίο.
Τα οστά ενωμένα μέσω των ραφών έχουν τη ικανότητα ευλυγισίας και ευπλαστότητας, η οποία δίνει στο έμβρυο την δυνατότητα να περάσει μέσα από τον κόλπο κατά τη διάρκεια του τοκετού. Τα αίτια που μπορεί να οδηγήσουν σε πλαγιοκεφαλία μπορεί να είναι:
1. Κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης το νεογνό μπορεί να έχει εμπεδωθεί με κάποιο τρόπο στην μήτρα. Έτσι καθώς τα οστά είναι πολύ μαλακά και εύπλαστα έχει διαταραχθεί η θέση τους με αποτέλεσμα την ασύμμετρη θέση τους.
Αυτό από μόνο του δεν αποτελεί κάποιο ανησυχητικό δείγμα αλλά αν μετά από 6 εβδομάδες παραμένει η ασυμμετρία μπορεί να οδηγήσει σε ασύμμετρη κινητική δράση.
Αν αυτό επιμένει καλό είναι να υπάρξει κάποια αξιολόγηση από έναν ειδικό που θα δώσει κάποιες κατευθύνσεις χειρισμού και αντιμετώπισης. Επίσης είναι μία διαδικασία που θα οργανώσει τη συμμετρική δράση αργότερα
2.Πολλές φορές η διαδικασία του τοκετού έχει ως αποτέλεσμα την παραμόρφωση του κρανίου, μία πεπλατυσμένη περιοχή, του νεογέννητου εξαιτίας των πιέσεων που δέχεται κατά τη διάρκεια εξώθησης.
Συνήθως αυτή η παραμόρφωση δεν αποτελεί από μόνη της κάποια ένδειξη αλλά μπορεί να συνηθίσει σε μία πλευρά κατάκλισης, λόγο θέσης, και να οργανώσει μία ασύμμετρη δραστηριοποίηση. Αυτό είναι κάτι που πρέπει να προληφθεί και καλό είναι οι γονείς να συμβουλευτούν κάποιο ειδικό παιδιατρικό φυσικοθεραπευτή ή παιδονευρολόγο για την πρόωρη παρέμβαση ώστε να προλάβουν την επόμενη εδραίωση μίας απόκλισης της κινητικής δράσης μετέπειτα.
3. Ενδεχομένως μαζί με την προαναφερθείσα παραμόρφωση στο σχήμα του κρανίου να συνυπάρχει ένας μικροτραυματισμός και του στερνοκλειδομαστοειδή μυ κατά τη διάρκεια της στροφής και εξώθησης της κεφαλής από τον κόλπο.
Σε κάθε περίπτωση που η ασύμμετρη δράση της κεφαλής συνδέεται με κάποια ρίκνωση της μίας πλευράς της αυχενικής μοίρας θα πρέπει να αξιολογηθεί και να ακολουθηθεί ένα πρωτόκολλο παρέμβασης για να προληφθεί μία ασύμμετρη δράση κεφαλής που μπορεί να γίνει αιτία για ασύμμετρη δράση του κορμού και των άκρων.
4. Στην περίπτωση του πρόωρου νεογνού, λόγω της παραμονής σε θερμοκοιτίδα . Η εδραίωση της θέσης της κεφαλής λόγο των συστημάτων σίτισης ή και της αναπνευστικής υποστήριξης, αυξάνει την πίεση της κρανιακής περιοχής σε ένα σημείο περισσότερο. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να οργανωθεί μία ασύμμετρη θέση στα κρανιακά οστά και να δημιουργηθεί μία προτίμηση για κατάκλιση στη μία πλευρά περισσότερο.
Αυτό συμβαίνει διότι στα πρόωρα νεογνά τα οστά του κρανίου είναι περισσότερο ευπλαστα. Αποτέλεσμα η ασύμμετρη αυτή θέση του νεογνού οδηγεί στην οργάνωση ασύμμετρης κινητικής δράσης του κορμού, καθώς η ανάπτυξη είναι κεφαλοουριαία (ξεκινάει από το κεφάλι και οργανώνεται σταδιακά προς την ωμική ζώνη-άνω άκρα, τον κορμό, τη λεκάνη-κάτω άκρα). Άρα δημιουργείται απόκλιση της οργανωμένης συμμετρικής κινητικής οργάνωσης των δύο ημιμορίων του σώματος και των άνω και κάτω άκρων.
Πολλές φορές μπορεί να ακούμε ότι θα οργανωθεί μόνο του και καλό θα ήταν να γνωρίζουμε ότι μία σύμμετρη δράση ξεκινά γιατί κάποιο αίτιο την προκαλεί και είναι δύσκολο να οργανωθεί μόνη της. Η δυνατότητα για κίνηση ενός ασύμμετρου βρέφους δεν αυτοδιορθώνεται.
Η έγκαιρη και σωστή διάγνωση και αξιολόγηση είναι αυτή που θα οδηγήσει σε μία καλά οργανωμένη και χωρίς απόκλιση ανάπτυξη της μετέπειτα κινητικής δράσης του βρέφους.
5. Σε κάποιες περιπτώσεις η μία πλευρά της περιοχής του λαιμού μπορεί να είναι περισσότερο υπερτονικοί-σφιχτοί ή το μήκος τους μπορεί να διαφέρει και τότε έχουμε το λεγόμενο ραιβόκρανο.
Υπάρχουν και κάποιες περιπτώσεις παθογένειας που οδηγούν σε ασύμμετρες θέσεις του κρανίου και μία από αυτές είναι η συνοστέωση. Αυτή είναι μία παθολογική κατάσταση που χρήζει εξειδικευμένης ιατρικής αντιμετώπισης και παρακολούθησης.
Σε κάθε περίπτωση που υπάρχει αλλαγή στη θέση της κεφαλής με επιμονή σε μία πλευρά περισσότερο από την άλλη είναι ένδειξη ασύμμετρης οργάνωσης της κινητικής ακολουθίας και πρέπει να αντιμετωπιστεί.
Σε ποιες θέσεις να βάλω το μωρό όταν έχει πλαγιοκεφαλία;
Από το 1992 όταν η Αμερικάνικη Παιδιατρική Εταιρεία εξέδωσε την οδηγία της ύπτιας κατάκλισης ώστε να αποφευχθούν οι αιφνίδιοι θάνατοι στα νεογνά, και ενώ μειώθηκε σημαντικά το ποσοστό των αιφνιδίων θανάτων, αυξήθηκε δραματικά, σχεδόν εξαπλασιάστηκε η εμφάνιση πλαγιοκεφαλίας.
Μπροστά στο δίλημμα αυτό φυσικά και τιθέμεθα υπέρ της μείωσης των αιφνιδίων θανάτων αλλά καλό είναι να γνωρίζουμε ότι η πλάγια θέση και η πρηνής είναι πολύ σημαντικές θέσεις. Το νεογνό καθώς και το βρέφος θα πρέπει να τις υιοθετεί κατά τη διάρκεια της μέρας και στις ώρες που είναι ξύπνιο.
Είναι καλό να μην στοχοποιούμε θέσεις αλλά να προετοιμάζουμε το νεογνό να οργανώσει σωστά την κινητική του ανάπτυξη με γνώμονα πάντα τη φυσιολογική ανάπτυξη. Η πρηνής και οι πλάγιες θέσεις δίνουν πολλά ερεθίσματα που δεν μπορεί να τα πάρει μόνο από την ύπτια ένα βρέφος και καλό είναι να υιοθετεί αυτές τις θέσεις υπό την εποπτεία του γονιού και να υπάρχουν στην καθημερινή του δραστηριότητα.
Σε μία τέτοια περίπτωση, απευθυνθείτε σε έναν ειδικό παιδοχειρουργό για την αντιμετώπισή αυτής της ειδικής κατάστασης.
Ποια είναι η πρόγνωση της πλαγιοκεφαλίας;
Έχει βρεθεί μέσα από μελέτες, ότι η έγκαιρη παρέμβαση μπορεί να βελτιώσει την φυσιολογικής οργάνωσης και ανάπτυξη της κινητικής συμπεριφοράς.
Η οργάνωση της φυσιολογικής ανάπτυξης των κινητικών οροσήμων είναι γνωστό ότι είναι προϋπόθεση για την φυσιολογική κινητική ανάπτυξη. Η πλαγιοκεφαλία οδηγεί σε ασύμμετρη κινητική συμπεριφορά και αν δεν διορθωθεί έγκαιρα οδηγεί σε λάθος κινητική συμπεριφορά και ασύμμετρα κινητικά πρότυπα. Παρόλαυτα αν υπάρχει έξκαιρη παρέμβαση δεν δημιουργεί κανένα πρόβλημα και η κινητική ανάπτυξη προχωράει κανονικά.
Ποια συνοδά προβλήματα μπορεί να υπάρχουν στην πλαγιοκεφαλία;
Η πλαγιοκεφαλία μπορεί να δημιουργήσει εκτός από την κινητική απόκλιση στην ανάπτυξη των λειτουργικών ορόσημων, και κάποια άλλα προβλήματα. Αυτά μπορεί να είναι:
- Προβλήματα σίτισης εξαιτίας αλλαγής της οργάνωσης της κατάποσης καθώς δεν υπάρχει συμμετρική θέση της κεφαλής και του αυχένα. Αυτό διαταράσσει την οργάνωση του συντονισμού της αναπνοής και κατάποσης και τα βρέφη δεν είναι ικανά να σιτιστούν σωστά. Έτσι υποσιτίζονται ή δυσκολεύονται να οργανώσουν αυτή την διαδικασία.
- Στραβισμό ή άλλα προβλήματα οπτικής αντίληψης λόγο της ασυμμετρίας της κεφαλής. Οι οφθαλμικοί μύες δεν οργανώνονται συμμετρικά και άρα και η οπτική αντίληψη επηρεάζεται. Οι γονείς καλό θα ήταν να συμβουλευτούν έναν ειδικό παιδοοφθαλμίατρο για την αντιμετώπιση των ειδικών αυτών οφθαλμικών αποκλίσεων.
Πώς θεραπεύεται η πλαγιοκεφαλία;
Η πλαγιοκεφαλία μπορεί να οργανωθεί και να μην υπάρχει κανένα συνοδό πρόβλημα εφόσον υπάρξει έγκαιρη διάγνωση. Η αντιμετώπιση της ασυμμετρίας της κεφαλής είναι η κινητική οργάνωση με διάφορες τεχνικές. Οι τεχνικές που μπορούν να χρησιμοποιήσει ο εξειδικευμένος φυσικοθεραπευτής είναι κυρίως:
- νευροεξελικτική αγωγή ή NDT-Bobath
- κινησιοθεραπεία
- σπλαχνική κινητοποίηση
- κρανιοϊερή θεραπεία
- tape therapy
- μάλαξη
Σε κάθε περίπτωση απευθυνθείτε σε έναν ειδικό παιδιατρικό φυσικοθεραπευτή καθώς η πρόληψη είναι πάντα καλύτερη και προηγείται της αναγκαιότητας της θεραπείας.
