Ο Πλάτων έγραψε πως «το μεγάλο λάθος γίνεται όταν οι γιατροί μελετούν το σώμα ξεχωριστά από την ψυχή», ενώ ο λαός μας λέει ότι «το δέρμα είναι ο καθρέπτης της ψυχής ενός ανθρώπου».
Όλο και περισσότερες μελέτες αποδεικνύουν ότι το παρατεταμένο stress ή κάποιο ισχυρό γεγονός με το αντίστοιχο συναίσθημα μπορεί να προκαλέσει νοσήματα στο δέρμα μας, που αποτελεί το μεγαλύτερο όργανο του σώματός μας καλύπτοντας επιφάνεια έως και δυο τετραγωνικά μέτρα, βάρος περίπου 12 κιλά κι αποτελεί το 15% του συνολικού μας βάρους!
Το δέρμα δείχνει τη ψυχική ένταση
Οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν ένα όργανο γενετικά επιρρεπές στους αγχογόνους παράγοντες, έτσι και το δέρμα είναι πιθανόν να δείχνει τις εσωτερικές εντάσεις του εαυτού μας. Όταν δηλαδή διακατέχεστε από ψυχική πίεση το δερματικό νόσημα που ήδη έχετε θα χειροτερέψει, επηρεάζοντας δυσμενώς την ποιότητα της ζωής σας. Δεν σημαίνει όμως ότι αν ας δώσουν αγχολυτικό θα εξαφανιστεί η δερματοπάθεια. Όταν διαχειριστείτε θετικά τη στενοχώρια σας (το ήδη υπάρχον δερματικό νόσημα) θα εξελιχθεί λίγο έως πολύ καλύτερα. Το δέρμα διαμορφώνει την εικόνα του ατόμου προς τα «έξω» επηρεάζοντας σε μεγάλο βαθμό και την προσωπικότητά του.
Stress και δερματοπάθειες:
Stress είναι η ορμονική απάντηση του οργανισμού σε μια δυσκολία ή απειλή.
Η σωματικοποίησή του εμφανίζεται με την μορφή κάποιων δερματικών παθήσεων:
Νευροδερματίτιδα:
Εντοπίζεται στις κνήμες, στους πήχεις κι ανάμεσα στις ωμοπλάτες με χρόνιο, ανεξήγητο, βασανιστικό κνησμό ή ερεθισμό, έως το σημείο να δημιουργούνται πληγές. Μπορεί να αρχίσει με ένα στενό ρούχο, ενώ τα μάλλινα υφάσματα την επιδεινώνουν.
Ψωρίαση:
Χρόνια, φλεγμονώδης δερματοπάθεια που εμφανίζεται στο 3% του παγκόσμιου πληθυσμού. Είναι συχνά «ζευγάρι» με το άγχος το οποίο προκαλεί έξαρση στις ερυθρές πλάκες που καλύπτονται με αργυρόχροα λέπια π. χ. σε αγκώνες, γόνατα, τριχωτό κεφαλής, πτυχές του σώματος, νύχια.
Μελάνωμα:
Κάποιες μελέτες συνδέουν το χρόνιο ψυχικό stress με την αύξηση του κινδύνου ανάπτυξης κακοήθους μελανώματος, μιας επιθετικής μορφής όγκου του δέρματος. Δεν σημαίνει όμως ότι κάποιος που έχει άγχος θα παρουσιάσει μελάνωμα. Το άγχος αφορά τη βιολογία ενός ανθρώπου, τροποποιεί την αντίδραση του ανοσοποιητικού συστήματος, ενεργοποιεί το κεντρικό και το περιφερικό νευρικό σύστημα με αποτέλεσμα την έκκριση ορμονών, νευροπεπτιδίων και νευροδιαβιβαστών που επηρεάζουν κατασταλτικά την άμυνα του οργανισμού. Έτσι «σοκάρεται το DNA», καταστρέφεται ο φυσιολογικός κυτταρικός κύκλος και σε συνδυασμό με την πεσμένη άμυνα του οργανισμού προάγεται η ασύστολη ανάπτυξη των μελανινοκυττάρων, ώστε να δημιουργηθεί «το κακό σπυρί», όπως λέει ο λαός μας. Πρωταρχικοί λόγοι χρόνιου stress είναι η απώλεια αγαπημένου προσώπου, το διαζύγιο, οι οικογενειακές κι επαγγελματικές συγκρούσεις που προκαλούν αρνητικά συναισθήματα πυροδοτώντας π. χ. τη νορεπινεφρίνη κι άλλες ορμόνες που επιδρούν στις κυτταροκίνες (όπως οι ιντερλευκίνες 6 και 8), συμβάλλουν στην αγγειογένεση και «ανοίγουν την πόρτα» στην κακοήθεια.
Μέλασμα:
Νεότερες μελέτες συσχετίζουν την ανάπτυξη πανάδων με την ψυχική καταπόνηση. Παρατηρείται αύξηση της αδενοκορτικοτρόπου ορμόνης (ACTH), η οποία μπορεί να αυξήσει με τη σειρά της την παραγωγή μελανίνης. Αιφνίδια εμφάνιση ενοχλητικών «λεκέδων» στο πρόσωπο έχει αναφερθεί μετά από έντονη ψυχολογική επιβάρυνση που συνδέεται με απελευθέρωση μελανινοτρόπου ορμόνης (MSH) συνήθως σε συνδυασμό με διάφορους παράγοντες όπως ο ήλιος, τα αντισυλληπτικά χάπια, η εγκυμοσύνη που πλαισιώνουν το σύνθετο γρίφο της διαταραχής μελάγχρωσης του δέρματος.
Γυροειδής αλωπεκία:
Εκδηλώνεται με μία ή περισσότερες αποψιλωτικές πλάκες (άτριχα τμήματα/κενά) στο τριχωτό της κεφαλής, ή σε άλλα σημεία του σώματος, που ο κόσμος τις ονομάζει τριχοφάγο κι αποτελεί επίθεση του ανοσοποιητικού συστήματος στους θύλακες, προκαλώντας απώλεια μαλλιών.
Διάχυτη αλωπεκία:
Πολλά τριχοθυλάκια σε κατάσταση έντονης συναισθηματικής δυσφορίας εισέρχονται πρόωρα σε «φάση ανάπαυσης, ηρεμίας», δηλαδή υπολειτουργούν, ή σταματούν τελείως να λειτουργούν από την «ενεργή φάση» όπου βρίσκονταν. Μέσα σε λίγους μήνες οι τρίχες αδυνατίζουν και μπορεί να πέσουν ξαφνικά στο χτένισμα , ή στο λούσιμο. Η ψυχογενής αλωπεκία πυροδοτεί την απώλεια των τριχών ακόμα και 6 μήνες μετά από οτιδήποτε επηρέασε την ψυχική διάθεση του ατόμου π. χ. ακραίες δίαιτες, μεγάλες εγχειρήσεις, ατύχημα.
Τριχοτιλλομανία:
Πρόκειται για μια ακατανίκητη επιθυμία να τραβάει κάποιος μόνος του τα μαλλιά του, ή τις τρίχες από τα φρύδια, ή από άλλες περιοχές του σώματος δημιουργώντας ακανόνιστα κενά. Θεωρείται τρόπος αντιμετώπισης δυσάρεστων συναισθημάτων όπως μοναξιά, πλήξη, απογοήτευση, ένταση.
Ονυχοφαγία:
Στα νύχια το άγχος παρουσιάζεται με αυτήν την μορφή, όπως και στα πετσάκια και τις παρανυχίδες.
Βλεφαρόσπασμος: Αποτελεί το συχνό «πέταγμα, παίξιμο» των ματιών μας, το οποίο οφείλεται συχνά σε κόπωση και stress εκτός των υπόλοιπων αιτιών, είναι ενοχλητικό κι αποσυντονίζει τον καθένα μας.
Συστηματικός ερυθηματώδης λύκος (ΣΕΛ):
Πρόκειται για μια «μυστικοπαθή», χρόνια, πολυσυστηματική, φλεγμονώδη, αυτοάνοση νόσο, άγνωστης αιτιολογίας. Μπορεί να επηρεάσει το δέρμα, τις αρθρώσεις, τα νεφρά, την καρδιά, το αίμα, τον εγκέφαλο, τους πνεύμονες. Ο ρόλος της ψυχονευροενδοκρινολογικών διαταραχών υποδεικνύεται από το ότι η έναρξη ή η έξαρση της νόσου καταγράφεται μετά από έντονη συναισθηματική πίεση.
Λεύκη:
Εμφανίζεται σε 1-2% του πληθυσμού, με τοπικό αποχρωματισμό του δέρματος, ως κηλίδες υπόλευκου ή λευκού σαν γάλα χρώματος, ή ως λευκά τσουλούφια/τούφες στα μαλλιά. Συνδέεται με διαταραχή του ανοσοποιητικού συστήματος το οποίο επιτίθεται στα μελανοκύτταρα και τα καταστρέφει, ίσως από γονιδιακή προδιάθεση, ή κάποιο εξωτερικό παράγοντα όπως το έντονο στρες ή το ηλιακό έγκαυμα.
Σμηγματορροϊκή δερματίτιδα:
Πρόκειται για χρόνια, υποτροπιάζουσα, φλεγμονώδη δερματίτιδα που εμφανίζεται είτε στο τριχωτό της κεφαλής, είτε στο πρόσωπο και στα φρύδια με ερυθρές πλάκες. που στην επιφάνειά τους έχουν ήπια λέπια και κνησμό. Παρουσιάζει εξάρσεις και υφέσεις κι οφείλεται σε συνδυασμό άγχους , ορμονολογικών διαταραχών, υπερπαραγωγή σμήγματος κι ενός μύκητα που φυσιολογικά βρίσκεται στην επιδερμίδα (malassezia).
Ακμή:
Δεν αφορά μόνο τους εφήβους αλλά και πολλούς ενήλικες, ιδιαίτερα εμφανίζεται σε 1 στις 4 γυναίκες, 25-45 ετών. Δεν αποτελεί ψυχοσωματική νόσο, όμως παρουσιάζει έξαρση σε περιόδους ψυχικής φόρτισης λόγω αυξημένης παραγωγής κορτιζόλης και ανδρογόνων (τεστοστερόνη) που οδηγούν στην υπερπαραγωγή σμήγματος (λίπος).
Ροδόχρους ακμή: Παρατηρείται επιδείνωση της ερυθρότητας του κεντρικού προσώπου υπό την επίδραση συναισθηματικού stress.
Ατοπική δερματίτιδα:
Χρόνια, κνησμώδης, φλεγμονώδης νόσος που πρωτοεμφανίζεται συνήθως στην παιδική ηλικία και συνδέεται με επίταση της εσωτερικής έντασης, η οποία επιδεινώνει το εξάνθημα.
Έκζεμα:
Εκδηλώνεται με ξηροδερμία/λειχηνοποίηση, κόκκινες κι ερεθισμένες βλάβες στο σώμα οι οποίες προκαλούν ανυπόφορη φαγούρα. Τα αρνητικά συναισθήματα συνοδεύονται από έξαρση του εξανθήματος. Έτσι ξεκινά ένας φαύλος κύκλος κνησμού και δυσφορίας που σταματά μόνο όταν αντιμετωπιστεί ριζικά η πηγή του στρεσογόνου παράγοντα.
Κνησμός: Ακόμα κι αν δεν υπάρχουν ορατά «σημάδια» στο δέρμα, λόγω απελευθέρωσης ισταμίνης υπό «εσωτερικό αναβρασμό», διότι το δέρμα είναι…. τίμιο μέτρο των επιπέδων του άγχους μας.
Κνίδωση:
Περιγράφονται σαν «πετάλες» από τους ασθενείς, μοιάζουν με τσίμπημα κουνουπιού, ονομάζονται πομφοί κι είναι ερυθρές, υπεγερμένες (φουσκωμένες) πλάκες σαν γεωγραφικός χάρτης με έντονο κνησμό σε όλο το σώμα αλλά και στο πρόσωπο (αγγειοοίδημα), με μικτή αιτιολογία, διότι εμπλέκονται τόσο αλλεργικοί όσο και ψυχοσωματικοί μηχανισμοί.
Ποιες δερματοπάθειες “φουντώνει” το stress
Το stress μπορεί να αναζοπυρώσει, επίσης:
• τον επιχείλιο έρπητα
• τον έρπητα των γεννητικών οργάνων
• την διαπυητική ιδρωταδενίτιδα (λόγω υπεριδρωσίας)
• τα κονδυλώματα (HPV) και…
• να αυξήσει τον κίνδυνο επιμόλυνσης διότι διαταράσσεται η συνοχή της επιδερμίδας και δημιουργούνται μικροσκοπικές πληγές, που αποτελούν πύλη εισόδου μικροβίων.
To stress γερνάει
Τέλος το συνεχές άγχος προκαλεί απώλεια ενυδάτωσης, φλεγμονή, αυξημένη ευαισθησία, δυσανεξία, πρώιμο σχηματισμό ρυτίδων και λεπτών γραμμών λόγω παραγωγής ελευθέρων ριζών που “επιτίθενται” στους ινοβλάστες με αποτέλεσμα τη μείωση των κολλαγόνων ινών, οπότε το δέρμα χάνει την σφριγηλότητά του κι επιταχύνεται η διαδικασία της γήρανσης.
Πώς θα προστατεύσετε το δέρμα σας
Για να προστατεύσετε στο μέτρο του εφικτού το δέρμα σας:
• Μην το παραμελείτε
• Να γυμνάζεστε συχνά
• Να τρέφεστε υγιεινά
• Να κοιμάστε αρκετά
• Να αφιερώνετε χρόνο καθημερινά σε ασχολίες που σας ευχαριστούν
• Μάθετε να θέτετε τα όριά σας και να λέτε «όχι» αν χρειαστεί
• Αν παρουσιάσετε κάποιο επίμονο δερματικό εξάνθημα ή επιδεινωθεί μια δερματοπάθεια από την οποία πάσχετε, απευθυνθείτε στον δερματολόγο σας.
