Ο ήλιος αποτελεί, χωρίς αμφιβολία, πηγή δύναμης και ενέργειας για όλους μας.
Ωστόσο η υπερβολική έκθεση στον ήλιο μπορεί να προκαλέσει ανεπανόρθωτες βλάβες στην υγεία του δέρματός μας. Στην Ελλάδα, ειδικά, παρατηρούνται κάθε χρόνο 20000 νέα περιστατικά καρκίνου του δέρματος και 500 νέα περιστατικά μελανώματος, που είναι η πιο σοβαρή μορφή καρκίνου του δέρματος.
Το 90% των καρκίνων του δέρματος οφείλεται στην έκθεση στην υπεριώδη ακτινοβολία. Άλλοι παράγοντες κινδύνου είναι οι χημικές ουσίες, η ραδιενεργή ακτινοβολία, οι χρόνιοι ερεθισμοί – τραυματισμοί και οι εγκαυματικές ουλές.
Άτομα που έχουν οικογενειακό ιστορικό μελανώματος, ανοιχτόχρωμο δέρμα και μάτια, μεγάλο αριθμό σπίλων (ελιών) ή που έχουν ελιές που η όψη τους αλλάζει θεωρούνται υψηλού κινδύνου. Τα συχνά solarium, οι συχνές δραστηριότητες στην ύπαιθρο και τα ηλιακά εγκαύματα στην παιδική και εφηβική ηλικία είναι, επίσης, επιβαρυντικοί παράγοντες.
Ο καρκίνος του δέρματος προκαλείται από την κακοήθη εξαλλαγή ενός μελανοκυττάρου σε μελάνωμα ή επιθηλιακού κυττάρου της επιδερμίδας σε επιθηλίωμα με τη συνέργεια γενετικών, ανοσολογικών, περιβαλλοντικών και ηλικιακών παραγόντων.
Ο βασικοκυτταρικός καρκίνος είναι αρκετά συχνός σε ηλικίες άνω των 60 ετών και συνήθως εμφανίζεται στο πρόσωπο. Δε δίνει μεταστάσεις, αλλά προκαλεί σοβαρές τοπικές καταστροφές, αν δεν αντιμετωπιστεί εγκαίρως. Ο ακανθοκυτταρικός καρκίνος εμφανίζεται, και αυτός, στις ηλιοεκτεθειμένες περιοχές, αλλά είναι πολύ πιο επιθετικός και μπορεί να δώσει μεταστάσεις.
Το μελάνωμα είναι η πιο σοβαρή μορφή καρκίνου του δέρματος, αλλά ευτυχώς πιο σπάνιο. Μπορεί να εμφανιστεί σε οποιοδήποτε σημείο του δέρματος είτε σε υγιές δέρμα, είτε σε σημείο που προϋπήρχε κάποια ελιά.
Είναι σημαντική η τακτική αυτοεξέταση των ελιών μας και, συχνά, με τη συνδρομή κάποιου μέλους της οικογένειάς μας. Στην προσπάθειά μας αυτή θα μας βοηθήσει ο μνημοτεχνικός κανόνας ABCDE.
Τα περισσότερα αρχόμενα μελανώματα είναι ασύμμετρα (Α-ΑSYMMETRY), έχουν όρια συχνά ανώμαλα και ασαφή (Β- ΒORDER), παρουσιάζουν μη ομοιογενή αλλαγή του χρώματός τους (C – COLOUR), έχουν γενικά διάμετρο μεγαλύτερη από 6 χιλιοστά (D- DIAMETER) και αλλάζουν μέγεθος, εξελίσσονται (Ε- ΕVOLUTION).
Σήμερα η έγκαιρη διάγνωση του καρκίνου του δέρματος γίνεται με τη ψηφιακή δερματοσκόπηση από ειδικούς δερματολόγους. Τα δερματοσκόπια είναι φορητοί φακοί με ενσωματωμένη πηγή φωτός και δυνατότητα μεγέθυνσης 10Χ έως 30Χ. Αυτά επιτρέπουν την παρατήρηση των βλαβών, αφού αυτές καλυφθούν με μία σταγόνα ελαίου ή και χωρίς την κάλυψη αυτή σε πιο σύγχρονα συστήματα. Το σημαντικότερο όμως είναι ότι τα δερματοσκόπια μπορεί να συνδεθούν με φωτογραφικές κάμερες και ψηφιακά συστήματα απεικόνισης και οι φωτογραφίες να καταχωρηθούν σε ηλεκτρονικά αρχεία και να αναλυθούν με ειδικά λογισμικά. Έτσι, μπορούμε να εξετάζουμε βαθύτερα στρώματα του δέρματος, να διακρίνουμε τις καλοήθεις από τις κακοήθεις μελαγχρωματικές βλάβες, να αξιολογούμε τις μεταβολές κάθε ύποπτής ελιάς συν τω χρόνω και να παίρνουμε αποφάσεις για την εξαίρεσή της ή όχι. Όλη αυτή η διαδικασία ονομάζεται χαρτογράφηση σπίλων και καλό είναι να γίνεται 1-2 φορές το χρόνο στα πλαίσια της προληπτικής ιατρικής ή και συχνότερα, όταν υπάρχουν παράγοντες κινδύνου.
Πέρα από τη σαφή συσχέτιση της ηλιακής ακτινοβολίας με τον καρκίνο του δέρματος, ο ήλιος ευθύνεται και για πλείστες άλλες δερματοπάθειες. Συγκεκριμένα, προκαλεί προκαρκινικές βλάβες, όπως οι ακτινικές κερατιάσεις, επιδεινώνει δερματοπάθειες, όπως ο ερυθηματώδης λύκος και η ροδόχρους ακμή και προκαλεί φωτοδερματίτιδες σε ευαίσθητα άτομα ή σε περίπτωση λήψης φωτοευαισθητοποιών φαρμάκων.
Από αισθητικής πλευράς, η ηλιακή ακτινοβολία είναι υπεύθυνη για τη δημιουργία ή επιδείνωση ευρυαγγειών ή πανάδων, χωρίς φυσικά να παραλείψουμε τη φωτογήρανση (ρυτίδες, χαλάρωση του δέρματος).
Γι’ αυτό πρέπει να λαμβάνονται μέτρα προφύλαξης:
- Να αποφεύγουμε την έκθεση στον ήλιο μεταξύ 11.00 και 16.00
- Να ανανεώνουμε την εφαρμογή του αντιηλιακού κάθε 3-4 ώρες
- Τα περσινά αντιηλιακά δε μας καλύπτουν επαρκώς
- Τα βρέφη δε πρέπει να εκτίθενται στον ήλιο και τα παιδιά πρέπει να προστατεύονται με μπλουζάκι, καπέλο και γυαλιά
- Να γίνεται τακτική αυτοεξέταση των ελιών και τουλάχιστον ετήσια από ειδικό δερματολόγο
Η πρόληψη σώζει ζωές. Ας απολαύσουμε τον ήλιο, λοιπόν, αλλά με προσοχή και σύνεση.
