Αποκρυπτογραφώντας τη γλώσσα των αντιηλιακών παραθέτουμε την πραγματική χρησιμότητά τους, διαλύοντας τη σύγχυση που διακατέχει τον κόσμο, ιδιαίτερα ενόψει των καλοκαιρινών μηνών.
Ήλιος: φίλος ή εχθρός;
Πριν λίγα χρόνια όλοι αποδεχόμασταν ότι το «φωτεινό αστέρι» της ημέρας ήταν πηγή ζωής για τη γη μας. Όμως ο άνθρωπος με τις παρεμβάσεις του κατάφερε να καταστρέψει τη «φυσική ασπίδα» και να μετατρέψει το αγαθό,σε εχθρό (τρύπα του όζοντος).
Τί είναι οι ακτίνες UVA και UVB;
Η UVA ακτινοβολία έχει μεγαλύτερο βάθος διείσδυσης στην επιδερμίδα καθόλη τη διάρκεια της ημέρας και του έτους,επηρεάζει το ανοσοποιητικό σύστημα κι είναι υπεύθυνη για τη γήρανση του δέρματος,αφού επιδρά στα κύτταρα που παράγουν ελαστίνη και κολλαγόνο (το ηλιοκαμένο δέρμα σημαίνει φωτογήρανση, δηλαδή αφυδάτωση, ρυτίδες, πανάδες, διεύρυνση πόρων)
Η UVB ακτινοβολία έχει μικρότερο βάθος διείσδυσης,είναι πιο έντονη το καλοκαίρι,τις μεσημβρινές ώρες κι ευθύνεται για τα εγκαύματα που όταν επαναληφθούν μπορούν να προκαλέσουν καρκίνο του δέρματος.
Η αποφυγή της βλαπτικής έκθεσης στην ηλιακή ακτινοβολία είναι το κλειδί για τη μείωση του κινδύνου εμφάνισης δερματικού καρκίνου.2 εκατομμύρια δερματικών καρκίνων αριθμούνται ανά έτος,παγκοσμίως,αποτελώντας ένα από τα 10 είδη κακοήθειας που εμφανίζονται συχνότερα στους ευρωπαϊκούς πληθυσμούς,με ετήσια αύξηση του ποσοστού νέων περιπτώσεων μεταξύ 0-8%.Το μελάνωμα,ειδικά,αποτελεί τον δεύτερο συχνότερο καρκίνο,μετά τον καρκίνο του μαστού,στις γυναίκες ηλικίας 30-35 ετών.
Ποια είναι τα άτομα υψηλού κινδύνου;
• Εκείνοι που έχουν ανοιχτόχρωμη επιδερμίδα ή καίγονται εύκολα από τον ήλιο
• με περισσότερες από 50 ελιές
• οικογενειακό ιστορικό καρκίνου του δέρματος
• άνω των 50 ετών
• έχουν υποστεί ηλιακά εγκαύματα στην παιδική ηλικία
• έχουν εκτεθεί στον ήλιο για εργασία (π.χ αγρότες,οικοδόμοι,ναυτικοί,αθλητές, προπονητές)
• έχουν εκτεθεί στον ήλιο διακεκομμένα (π.χ σε διακοπές)
• κάνουν solarium
• έχουν υποβληθεί σε μεταμόσχευση οργάνων
• πάσχουν από κάποιο αυτοάνοσο νόσημα (π.χ ερυθηματώδης λύκος)
• λαμβάνουν φάρμακα (π.χ αντισυλληπτικά, διουρητικά, αγχολυτικά,αντιβιοτικά, αντιδιαβητικά).
Στη χώρα μας,λόγω της οικονομικής κρίσης,οι περισσότεροι ξεχύνονται για διακοπές μόνο το Σαββατοκύριακο,οπότε η απαίτηση για γρήγορο μαύρισμα οδηγεί στην απότομη κι έντονη έκθεση στον ήλιο,με αποτέλεσμα την αύξηση του επιπολασμού του καρκίνου του δέρματος στις νεαρές ηλικίες.
Τι πρέπει να ψάχνουμε σε μια βλάβη του δέρματος;
• Αλλαγή μεγέθους, χρώματος και σχήματος
• ανώμαλα όρια
• διαφορετική εμφάνιση από τις υπόλοιπες
• εμφάνιση μιας καινούργιας «ελιάς» που μεγαλώνει γρήγορα
• παρουσία πολλών χρωμάτων
• κνησμού
• εμφάνιση αιμορραγίας,ορροροής ή πληγής που δεν επουλώνεται.
Εάν παρατηρηθεί ένα από αυτά τα σημάδια,επισκεφτείτε άμεσα τον δερματολόγο σας.
Τι είναι ο δείκτης προστασίας SPF και πώς τον επιλέγω;
Φανερώνει την ανθεκτικότητα που έχει το δέρμα στον ήλιο με τη χρήση του συγκεκριμένου αντιηλιακού (αναγράφεται σε κάθε συσκευασία). Π.χ ο SPF 15 υπόσχεται ότι το δέρμα μας έχει 15 φορές μεγαλύτερη αντοχή έκθεσης στην ηλιακή ακτινοβολία από ότι θα είχε δίχως την χρήση αυτού. Δηλαδή,αν ήταν επιτρεπτό σε κάποιο άτομο να παραμείνει στον ήλιο για 5 λεπτά χωρίς να καεί,θα μπορούσε με την χρήση αντιηλιακού με το συγκεκριμένο δείκτη προστασίας να μείνει 5×15=75 λεπτά. Αντιηλιακό με υψηλό SPF συνιστάται σε όλους. Όμως τα άτομα με ανοιχτόχρωμα μάτια,ξανθά ή κόκκινα μαλλιά χρειάζονται υψηλότερο δείκτη προστασίας(SPF 50) διότι καίγονται εύκολα,αφού ο ασφαλής χρόνος παραμονής τους στον ήλιο είναι 3-10 λεπτά,ενώ σε σκούρο δέρμα,μαλλιά και καστανά μάτια είναι 40 λεπτά(SPF30).Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι σε αντιηλιακά σκευάσματα με SPF 30 μπλοκάρεται 97% η UVB,ενώ σε SPF 50, 98%.Άρα δεν είναι στατιστικά σημαντική η διαφορά προστασίας που προσφέρουν.
Πώς χρησιμοποιούμε το αντιηλιακό;
Πρέπει να τοποθετηθεί σε στεγνό και καθαρό δέρμα,όχι ιδρωμένο ή λιπαρό, μισή ώρα πριν την έκθεση στον ήλιο και να το ανανεώνουμε κάθε 2-3 ώρες, καθώς και μετά από κολύμπι. Δεν ξεχνάμε να προστατεύουμε τα πτερύγια των αυτιών, τα χείλη, τη μύτη, τον αυχένα, το κουντεπιέ, την ράχη των χεριών καθώς και τις περιοχές του κεφαλιού που δεν έχουν τριχοφυία (φαλάκρα).Ο αέρας,ο ιδρώτας μειώνουν τη δράση των φίλτρων γι’ αυτό κρίνεται απαραίτητη η επανάληψη των επαλείψεων. Η άμμος,το τσιμέντο, το νερό,τα τζάμια του αυτοκινήτου αντανακλούν την ηλιακή ακτινοβολία. Έτσι το να μένει κανείς στη σκιά ή κάτω από ομπρέλα δεν αποτελεί πλήρη προστασία. Ο ήλιος φτάνει σε βάθος 3 μέτρων από την επιφάνεια της θάλασσας και στο βουνό,για κάθε 300 μέτρα υψόμετρο πάνω από το επίπεδο της θάλασσας, αυξάνεται 4-5% η ηλιακή ακτινοβολία. Οι διεθνείς οδηγίες συνιστούν την αποφυγή της ηλιοθεραπείας 11πμ-4μμ και την χρήση αντιηλιακής προστασίας 365 ημέρες το χρόνο,διότι η υπεριώδης ακτινοβολία διαπερνάει τα σύννεφα κι ο ήλιος δεν καίει μόνο όταν λάμπει. Το αντιηλιακό δεν είναι σχεδιασμένο για να αυξάνει την διάρκεια έκθεσης στον ήλιο,αλλά για να προστατεύει. Κανένα δεν προσφέρει αξιόπιστη «κάλυψη» 100%.
Ποια είναι η σωστή ποσότητα αντηλιακού;
Πρέπει να εφαρμόζουμε παχύ στρώμα,ομοιόμορφα κατανεμημένο σε όλο το σώμα (2 mgr/cm2), που αντιστοιχεί περίπου σε 6 κουταλιές του καφέ,ή ένα σφηνάκι,για το σώμα και 1 κουταλιά για το πρόσωπο ενός ενήλικα. Κραγιόν και make up με αντιηλιακά φίλτρα αποτελούν επιπρόσθετη προστασία.
Ποιο είναι το ιδανικό αντιηλιακό;
Θα πρέπει να διαθέτει φίλτρα ευρείας απορρόφησης στην UVA και UVB ακτινοβολία,υψηλό δείκτη προστασίας,να είναι απαλλαγμένο από ευαισθητοποιούς κι ερεθιστικούς παράγοντες (π.χ parabens),με ελάχιστη διαλυτότητα στο νερό(αδιάβροχο), με ενυδατικές και αντιοξειδωτικές ουσίες,όπως βιταμίνες C,E.Σε κάθε περίπτωση,ο δερματολόγος θα υποδείξει το αντιηλιακό που ενδείκνυται για τις ανάγκες του ασθενούς.
Χημικά ή φυσικά αντιηλιακά;
Έχουν την ίδια αποτελεσματικότητα, απλώς αλλάζει ο τρόπος που λειτουργούν. Τα χημικά αντιηλιακά απορροφούν την ηλιακή ακτινοβολία και περιέχουν χημικά φίλτρα,ενώ τα φυσικά αντιηλιακά αντανακλούν την ηλιακή ακτινοβολία και περιλαμβάνουν φυσικά έλαια όπως οξείδιο του ψευδαργύρου και διοξείδιο του τιτανίου,γι’ αυτό συνταγογραφούνται στα παιδιά.
Τι άλλο χρειαζόμαστε για προστασία;
Πλατύγυρο καπέλο,γυαλιά,ρούχα στεγνά,σκουρόχρωμα,πυκνής ύφανσης,με μακριά μανίκια,με ή χωρίς αντιηλιακή προστασία.
Τί επιλέγουμε για τα παιδιά;
Απαγορεύεται η έκθεση των βρεφών,έως 6 μηνών,στον ήλιο. Συνιστάται περιορισμένη έκθεση μέχρι τα 3 πρώτα χρόνια της ζωής,τους διότι δεν έχουν αναπτύξει ακόμα τους κατάλληλους αμυντικούς μηχανισμούς για την προστασία τους κι η βλαπτική επίδραση της ηλιακής ακτινοβολίας αρχίζει αμέσως κι είναι αθροιστική. Είναι λοιπόν σημαντικό να προφυλάξουμε τα παιδιά από μικρή ηλικία για να ελαχιστοποιήσουμε την πιθανότητα εμφάνισης κάποιας δερματικής νόσου αργότερα.
Ας θυμηθούμε ότι το λευκό χρώμα ήταν ένδειξη αριστοκρατικής καταγωγής (γαλαζοαίματοι) για να εκπαιδευτούμε στην προστασία από τις βλαβερές συνέπειες του μαυρίσματος.
Αντιηλιακό και βιταμίνη D (ή βιταμίνη του ήλιου)
Ο οργανισμός μας συνθέτει το 90% της βιταμίνης D μέσω της υπεριώδους ακτινοβολίας και λαμβάνει το 10% μέσω των τροφών(λιπαρά ψάρια,συκώτι,αυγά).Τα ανιηλιακά,λοιπόν,έχουν κατηγορηθεί ότι εμποδίζουν την παραγωγή της ορμόνης που προσφέρει υγιή οστά και τόνωση του ανοσοποιητικού μας συστήματος. Όμως οι πρόσφατες μελέτες δείχνουν ότι 15-20 λεπτά έκθεσης στον ήλιο χωρίς αντιηλιακό (χέρια,πόδια),3 φορές την εβδομάδα,είναι αρκετό για την παραγωγή της απαιτούμενης ποσότητας της βιταμίνης/κλειδί για την ενεργοποίηση των γονιδίων μας. Στην χώρα μας,με την ηλιοφάνεια που διαθέτουμε αρκεί μια βόλτα στην πόλη.
Απολαύστε τον ήλιο με προσοχή και λογική….
Καλό καλοκαίρι!
