Διατροφή και ψυχολογία: οι ελλείψεις συστατικών που την επηρεάζουν
Η διατροφή παίζει πολύ σημαντικό ρόλο και στην ψυχική υγεία. Ολοένα και περισσότερες μελέτες εξετάζουν αυτό το ζήτημα ενώ πλέον η διατροφή θεωρείται και επίσημα επιπρόσθετος τροποποιήσιμος παράγοντας στην προσέγγιση της ψυχικής νόσου. Μάλιστα το 2015 η Διεθνής Κοινότητα για τη Διατροφική Ψυχιατρική Έρευνα (International Society for Nutritional Psychiatry Research) όρισε τα παρακάτω θρεπτικά στοιχεία ως σημαντικά για την πρόληψη ή τη διαχείριση των ψυχικών διαταραχών, μεταξύ των οποίων και η κατάθλιψη.
Τα 10 πιο σημαντικά θρεπτικά στοιχεία είναι τα ω3 λιπαρά οξέα, οι βιταμίνες του συμπλέγματος Β, η S-αδενοσυλμεθειονίνη (s-adenosylmethionine (SAMe)), η τρυπτοφάνη, το μαγνήσιο, ο ψευδάργυρος και τα προβιοτικά.
Αναλυτικότερα τα περισσότερα επιστημονικά δεδομένα υπάρχουν για:
Τα Ω3 λιπαρά
Η επαρκής πρόσληψη ω3 λιπαρών από τη διατροφή είναι ευεργετική για την ρευστότητα των κυτταρικών μεμβρανών κάτι που βοηθάει την καλύτερη μετάδοση των νευρικών σημάτων. Οι μελέτες δείχνουν πως η συμπληρωματική χορήγηση ω3 έχει αντικαταθλιπτική δράση πιθανώς λόγω της ικανότητας να μειώνει την επίδραση των εικοσανοειδών που προέρχονται από τη μεγάλη κατανάλωση ω6 λιπαρών και εμποδίζουν την έκκριση προ-φλεγμονωδών κυτοκινών. Ανασκόπηση του Cochrane έδειξε πως η συμπληρωματική χορήγηση ω3 λιπαρών οξέων σχετίζεται με μέτρια βελτίωση των καταθλιπτικών συμπτωμάτων συγκρινόμενη με placebo σε κλίμακα 17 στοιχείων HDRS.
Φυλλικό οξύ
Η έλλειψη φυλλικού οξέος είναι αιτιολογικά συσχετισμένη με καταθλιπτικά συμπτώματα καθώς παίζει σημαντικό ρόλο στη διαδικασία της μεθυλίωσης και στη σύνθεση νευροδιαβιβαστών για το κεντρικό νευρικό σύστημα. Επιπλέον οι καταθλιπτικοί ασθενείς με χαμηλότερα επίπεδα φυλλικού οξέος έχουν μικρότερη πιθανότητα να ανταποκριθούν στην αντικαταθλιπτική αγωγή, μεγαλύτερη πιθανότητα υποτροπής και χειρότερη πνευματική λειτουργία σε σχέση με όσους έχουν φυσιολογικά επίπεδα φυλλικού οξέος.. Η μορφή του φυλλικού λεβομεφολικό οξύ (L-methylpholate ) ή 5- μεθυλοτετραϋδροφυλλόλη (5-MTHF) έχει καλύτερη βιοδιαθεσιμότητα και φαίνεται να έχει καλύτερα αποτελέσματα σε καταθλιπτικούς ασθενείς.
Τρυπτοφάνη
Η τρυπτοφάνη είναι ένα σημαντικό αμινοξύ στη ρύθμιση της διάθεσης και των συναισθηματικών μεταπτώσεων καθώς αποτελεί πρόδρομο μόριο της σεροτονίνης. Γενικότερα έχει βρεθεί πως οι ασθενείς με κατάθλιψη έχουν έλλειψη σε τρυπτοφάνη σε σχέση με υγιείς ανθρώπους. Η συνιστώμενη ημερήσια πρόσληψη τρυπτοφάνης σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας είναι 4 mg/kg. Η ποσότητα της τρυπτοφάνης που μπαίνει στον εγκέφαλο εξαρτάται από την ποσότητας ελεύθερης τρυπτοφάνης στο αίμα και των άλλων αμινοξέων που ανταγωνίζονται στον υποδοχέα για τη μεταφορά του μέσα από το αιματοεγκεφαλικό φράγμα. Η λειτουργία του ενζύμου που καταλύει τη μεταφορά της τρυπτοφάνης δυσχεραίνεται από το παράγοντες όπως το στρες, η ινστουλινοαντίσταση, η έλλειψη μαγνησίου και βιταμίνης Β6.
Μαγνήσιο
Το μαγνήσιο επηρεάζει τις μεταβολικές διαδικασίες και βελτιώνει τη ρευστότητα των μεμβρανών των νευρώνων. Μάλιστα η έλλειψη μαγνησίου κλινικά οδηγεί σε ψυχολογικές επιδράσεις όπως το άγχος, η κατάθλιψη, η αυπνία, ο πονοκέφαλος και άλλα πολλά.
Προβιοτικά
Ο βασικός ρόλος της μικροβιακής χλωρίδας του εντέρου είναι η αμφίδρομη επικοινωνία μεταξύ του εντέρου και του εγκεφάλου ενώ είναι γνωστό πως μία ανθυγιεινή διατροφή σχετίζεται με τροποποιημένη μικροβιακή χλωρίδα, μεγαλύτερη διαπερατότητα του εντέρου και χαμηλού βαθμού φλεγμονή. Μετα-ανάλυση έδειξε πως η χρήση προβιοτικών μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο κατάθλιψης σε υγιή άτομα αλλά και τα καταθλιπτικά συμπτώματα σε καταθλιπτικούς ασθενείς – αλλά μόνο σε άτομα κάτω των 60 χρονών.
Μηχανισμοί επίδρασης της διατροφής στην ψυχική υγεία
Ανάμεσα στους μηχανισμούς επίδρασης συμπεριλαμβάνονται:
- ο εγκέφαλος έχει μεγάλο μεταβολικό ρυθμό που χρησιμοποιεί ένα αυξανόμενο ποσό ενέργειας και θρεπτικών στοιχείων
- η δομή και η λειτουργία του εγκεφάλου εξαρτάται από την παροχή θρεπτικών στοιχείων όπως τα αμινοξέα, τα λιπαρά, οι βιταμίνες, και άλλα μικροθρεπτικά στοιχεία
- οι διατροφικές συνήθειες επηρεάζουν το ανοσοποιητικό σύστημα που με τη σειρά του επηρεάζει τον κίνδυνο για κατάθλιψη
- το αντιοξειδωτικό σύστημα επηρεάζεται από τα φυτοχημικά των τροφίμων και άλλους παράγοντες της διατροφής
- οι νευροτροφικοί παράγοντες που κατέχουν σημαντικό ρόλο στην ελαστικότητα των νευρώνων επηρεάζονται από την πρόσληψη θρεπτικών στοιχείων.
Τι να κρατήσει ο επαγγελματίας υγείας;
Συμπερασματικά αν και πολύ συχνά στην ψυχική νόσο παραγκωνίζεται ο ρόλος της διατροφής, τα τελευταία επιστημονικά δεδομένα συμφωνούν πως χρειάζεται η διατροφή να αποτελεί επιπλέον μέρος της διαχείρισης των συμπτωμάτων και της αποτελεσματικής θεραπείας. Καμπάνιες για τη δημόσια υγεία ίσως είναι επίσης σημαντικό να ενσωματώσουν αυτήν την άποψη.
