Ο HPV (Human papilloma virus, Ιός των ανθρωπίνων θηλωμάτων) αποτελείται μια ομάδα DNA ιών, που μπορούν να προκαλέσουν πλήθος αλλοιώσεων, καλοήθων και κακοήθων, στο δέρμα και τους βλεννογόνους του ανθρώπινου σώματος.
Στις μέρες μας έχουν αναγνωριστεί 200 διαφορετικοί τύποι ιού των ανθρώπινων θηλωμάτων, εκ των οποίων περίπου 40 έχουν συσχετισθεί με το γεννητικό σύστημα.
Η μόλυνση από τον HPV αποτελεί το πιο συχνό σεξουαλικά μεταδιδόμενο νόσημα σε γυναίκες και άνδρες.
Πως μεταδίδεται ο HPV.
Ο HPV μπορεί να μεταδοθεί με τη σεξουαλική επαφή, διότι βρίσκεται στο σάλιο, στο σπέρμα και στις εκκρίσεις των γεννητικών οργάνων.
Ο HPV μπορεί να μεταδοθεί είτε με τη συνουσία είτε με το στοματικό σεξ.
Το προφυλακτικό δεν προστατεύει από τη λοίμωξη, διότι δεν καλύπτει εξ ολοκλήρου τις περιοχές του δέρματος που προσβάλλει ο ιός.
Ωστόσο, επιστημονικά ελέγχονται και άλλες εναλλακτικές οδοί μετάδοσης του ιού, όπως μέσω των χεριών ή μέσω υφασμάτων, που δεν μπορούν να αποκλεισθούν μέχρι στιγμής με βεβαιότητα.
Σχεδόν το 80% του πληθυσμού θα έρθει σε επαφή με τον ιό σε κάποια στιγμή της ζωής του.
Όσοι έρθουν σε επαφή με τον ιό δε θα εκδηλώσουν απαραίτητα και νόσο.
Η πλειοψηφία των γυναικών που θα μολυνθούν δε θα παρουσιάσει κάποια αλλοίωση.
Στο 75% των περιπτώσεων η λοίμωξη από HPV, μπορεί και να υποχωρήσει από μόνη της σε ένα διάστημα που κυμαίνεται από 8-18 μήνες.
Εντούτοις ο HPV προκαλεί τα γεννητικά κονδυλώματα, τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας, τον καρκίνο του αιδοίου, του κόλπου, του πέους, του πρωκτού, καθώς ευθύνεται και για ορισμένες μορφές καρκίνου του στοματοφάρυγγα, της στοματικής κοιλότητας και του λάρυγγα.
Οι υποτύποι HPV
Μια ομάδα περίπου 40 υποτύπων του HPV μεταδίδονται μέσω σεξουαλικής επαφής και μολύνουν την περιοχή των γεννητικών οργάνων.
Μερικές μορφές του HPV και πιο συγκεκριμένα οι τύποι 6,11,40,41,42,43,44,55,61,70,72,81,83,84,89 προκαλούν καλοήθεις αλλοιώσεις που ονομάζονται οξυτενή κονδυλώματα και είναι μαλακές, σαρκώδεις εκβλαστήσεις στο χρώμα του δέρματος που εντοπίζονται συνηθέστερα στα εξωτερικά γεννητικά όργανα, τον πρωκτό, στο περίνεο, τον κόλπο και τον τράχηλο της μήτρας.
Ειδικά οι τύποι 6 και 11 είναι οι πιο συχνοί από τους καλοήθεις τύπους και ενοχοποιούνται για το 90% περίπου των γεννητικών κονδυλωμάτων.
Οι τύποι 16,18,31,33,35,39,45,51,52,53,55,56,67,58,59 & 68 είναι υψηλής ογκογεννητικότητας και ανευρίσκονται στους καρκίνους του τραχήλου της μήτρας (σε ποσοστό >95%) , του κόλπου, του αιδοίου και του περινέου.
Ειδικότερα, οι τύποι 16 και 18 είναι οι πιο συχνοί και ευθύνονται συνολικά για το 75% περίπου των καρκίνων του τραχήλου της μήτρας και για το 55% περίπου των υψηλόβαθμων προκαρκινικών βλαβών (βαθμού 3) στο ίδιο σημείο.
Αναλυτικότερα:
Ο HPV 16 και o HPV 18 υπολογίζεται ότι είναι υπεύθυνοι:
-
για το περίπου 70% των καρκίνων του τραχήλου της μήτρας,
-
για το 75-80% των καρκίνων του πρωκτού,
-
για το 80% του αδενοκαρκινώματος in situ (AIS),
-
για το 70% της ενδοεπιθηλιακής νεοπλασίας του αιδοίου και του κόλπου.
Συμπτωματολογία
Ο HPV είναι ασυμπτωματικός και δεν γίνεται αντιληπτός από τον ασθενή παρά μόνο στην περίπτωση ανάπτυξης γεννητικών (οξυτενών) κονδυλωμάτων στα έξω γεννητικά όργανα.
Η απουσία οξυτενών κονδυλωμάτων στο αιδοίο και η ύπαρξη ασυμπτωματικής HPV λοίμωξης στον τράχηλο της μήτρας αποτελεί το συνηθέστερο σενάριο.
Όπως προαναφέραμε, κάποιες μορφές του HPV μπορούν να προκαλέσουν κονδυλώματα, ενώ κάποιες άλλες μορφές μπορεί να προκαλέσουν
προ-καρκινικές δυσπλασίες.
Όταν η λοίμωξη εξελιχθεί τότε τα οξυτενή κονδυλώματα αναπτύσσονται στα εξωτερικά γεννητικά όργανα, στο περίνεο και τον πρωκτό.
Είναι ορατά με γυμνό μάτι και με αυτοεξέταση και μπορούν να γίνουν αντιληπτά με την ψηλάφηση της περιοχής.
Μπορεί να προκαλέσουν κνησμό, καύσο, πόνο, ακόμα και αιμορραγία στην περιοχή.
Οι HPV βλάβες που σχετίζονται με τον καρκίνο του τραχήλου, είναι ασυπτωματικές και δεν φαίνονται συνήθως με γυμνό μάτι και για να εντοπιστούν, απαιτούνται εξετάσεις όπως το τεστ Παπανικολάου και η κολποσκόπηση.
Χρονικός προσδιορισμός της νόσησης
Δεν υπάρχει ακριβές χρονοδιάγραμμα για την εξέλιξη μιας λοίμωξης από τον HPV.
Σύμφωνα με κάποια προτεινόμενα μοντέλα ο μέσος χρόνος που μεσολαβεί από την πρώτη επαφή με τον ιό μέχρι την εκδήλωση καρκίνου κυμαίνεται από 9 έως 15 έτη.
Εντούτοις χαμηλόβαθμες προκαρκινικές βλάβες (1ου βαθμού) μπορεί να εμφανισθούν σε πολύ μικρότερα χρονικά όρια, ακόμα και μήνες από την πρώτη μόλυνση.
Θεραπευτική προσέγγιση
Η θεραπεία HPV λοίμωξης είναι πολύ σημαντική, τόσο για το ίδιο το άτομο που πάσχει, όσο και για τη μη μετάδοσή του σε άλλα άτομα.
Για τα δερματικά κονδυλώματα HPV η αντιμετώπιση τους γίνεται με Κρυοθεραπεία, με Διαθερμοπηξία, με Χειρουργική αφαίρεση και με επεμβατικό Laser CO2.
Στην περίπτωση που ο ιός HPV έχει προκαλέσει στην έσω και έξω πρωκτογεννητική περιοχή κυτταρικές αλλαγές ύποπτες για καρκίνο, απαιτείται επεμβατική θεραπεία HPV από την Γυναικολόγο.
Η χειρουργική θεραπεία έχει σκοπό την αφαίρεση ή καταστροφή των βλαβών που προκαλεί ο HPV, ώστε να μην εξελιχθούν σε καρκίνο.
Η αφαίρεση μπορεί να γίνει με διάφορες μεθόδους (νυστέρι, διαθερμία, laser).
Η επιλογή της μεθόδου εξαρτάται από την κάθε περίπτωση.
Ειδικότερα για τον τράχηλο η αντιμετώπιση γίνεται με Κρυοθεραπεία, με Κωνοειδής εκτομή και με εκτομή με διαθερμία.
Το τμήμα του τραχήλου που θα καταστραφεί ή θα αφαιρεθεί επαναδημιουργείται κατά 90% μέσα στους επόμενους 6 μήνες και δεν θα υπάρξει κανένα έλλειμμα στον τράχηλο της μήτρας που θα γίνει η επέμβαση.
Πρόληψη
Ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας, είναι ο δεύτερος συχνότερος γυναικείος καρκίνος παγκοσμίως στις ηλικίες μέχρι 45 ετών.
Όμως μπορεί πλέον όχι μόνο να διαγνωστεί εγκαίρως αλλά να προληφθεί και να μειωθεί σημαντικά, σχεδόν να εκμηδενιστεί.
Κάθε γυναίκα πρέπει κάθε χρόνο να κάνει τεστ Παπανικολάου.
Το τεστ Παπανικολάου είναι η πρώτη και ακόμη, η καλύτερη προληπτική εξέταση κατά του καρκίνου.
Το τεστ Παπανικολάου χρησιμοποιείται για να εντοπίσει κυτταρικές ανωμαλίες και την ύπαρξη του HPV.
Εάν το τεστ δείξει ύποπτα κύτταρα τότε θα πρέπει να προχωρήσει στην εξέταση που ονομάζεται κολποσκόπηση και αναλόγως με την κρίση της γυναικολόγου και σε ταυτοποίηση των υποτύπων του HPV με PCR.
Επίσης ακόμα μία πολύτιμη διαγνωστική μέθοδος, είναι το εξειδικευμένο τεστ HPV DNA το οποίο αποτελεί ένα ακόμα εργαλείο για τη διάγνωση του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας.
Το HPV DNA τεστ είναι μια ευαίσθητη και μη επεμβατική μέθοδος για τον προσδιορισμό της ύπαρξης μιας ενεργής μόλυνσης του τραχήλου από ογκογόνους HPV.
Με την συγκεκριμένη μέθοδο μπορούμε σε πρώτο στάδιο να ανιχνεύσουμε τον ιό και επίσης να τον ταξινομήσουμε σε δύο κατηγορίες:
υψηλού ογκογενετικού κινδύνου (όσοι σχετίζονται με τον καρκίνο) και
χαμηλού κινδύνου (όσοι δεν σχετίζονται με τον καρκίνο, αλλά με κονδυλώματα ή άλλες ήπιες προ-καρκινικές μεταβολές.
Εμβολιασμός
Σήμερα υπάρχουν δύο τύποι εμβολίων που προστατεύουν από τέσσερις ή δύο από τους τύπους του HPV που προκαλούν τις περισσότερες μορφές καρκίνου του τραχήλου.
Α) Το Gardasil, που προστατεύει από τους ιούς HPV 6,11,16,18
Β) Το Cervarix που προστατεύει από τους ιούς HPV 16 και 18 .
Αυτοί οι 2 τύποι ευθύνονται όμως μόνο για το 70% περίπου των καρκίνων του τραχήλου.
Κλινικές μελέτες των εμβολίων έναντι του HPV έδειξαν ότι η αποτελεσματικότητα τους προσεγγίζει το 100% στην πρόληψη ανάπτυξης προκαρκινικών βλαβών και καρκίνου του τραχήλου της μήτρας.
Επίσης από τις κλινικές μελέτες του εμβολίου Gardasil αναδεικνύεται πολύ υψηλή αποτελεσματικότητα στην πρόληψη των προκαρκινικών βλαβών του αιδοίου και του κόλπου καθώς και των γεννητικών κονδυλωμάτων.
Ο εμβολιασμός έναντι του HPV πρέπει να αποτελεί ρουτίνα για όλα τα κορίτσια ηλικίας 12-15 ετών.
Στην ηλικία αυτή ολοκληρώνεται η χορήγηση όλων των υποχρεωτικών εμβολίων του βασικού παιδιατρικού εμβολιασμού.
Το HPV εμβόλιο δεν έχει σοβαρές παρενέργειες.
Οι μόνες παρενέργειες που έχουν παρατηρηθεί και πιστοποιηθεί ως οφειλόμενες στον εμβολιασμό είναι ήπιες τοπικές παρενέργειες, δηλ. πόνος, ερυθρότητα και πρήξιμο στο σημείο της ένεσης στον βραχίονα, καθώς και ορισμένες ήπιες συστηματικές παρενέργειες, όπως ζάλη και πιθανόν τάση λιποθυμίας κατά τον εμβολιασμό (ιδίως σε μικρά κορίτσια και αγόρια), ήπιος πυρετός, κεφαλόπονος και κακοαδιαθεσία για 2-3 ημέρες, σπανίως δε και κάποια αλλεργική αντίδραση.
HPV και εγκυμοσύνη
O HPV μπορεί να συνυπάρχει κατά τη διάρκεια της κύησης και χρειάζεται μεγάλη προσοχή, καθώς κατά τον τοκετό μπορεί να μεταδοθεί ο ιός από τη μητέρα στο νεογνό και αυτό να εμφανίσει κονδυλώματα ή θηλώματα λάρυγγα.
Σε μερικές γυναίκες τυχόν δυσπλασίες από HPV μπορούν να επιδεινωθούν κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, κάτι που οφείλεται κατά κύριο λόγο στις έντονες ορμονικές αλλαγές.
Γενικά η θεραπεία HPV καλό είναι να πραγματοποιείται πριν την κύηση, καθώς αν υπάρχουν ενεργά κονδυλώματα κατά τον τοκετό συστήνεται καισαρική τομή.
Νεότερα δεδομένα συσχετίζουν τη λοίμωξη από HPV, και ιδιαίτερα από τους υψηλού κινδύνου υποτύπους (16, 18) με αυξημένης συχνότητα εμφάνισης επιπλοκών, όπως ο πρόωρος τοκετός, η πρόωρη ρήξη των εμβρυικών υμένων, η ενδομήτρια καθυστέρηση της ανάπτυξης του εμβρύου και η εμφάνιση προεκλαμψίας.
Επίσης η παρουσία HPV στο σπέρμα φαίνεται να συνδέεται με αυξημένα ποσοστά υπογονιμότητας και αυτόματων αποβολών.
